معرفیِ نشست دوروزۀ مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم»
همۀ کسانی که با اخلاق آشنایی دارند، واقف‌اند که علم اخلاق و رشتۀ فلسفۀ اخلاق دارای ویژگی‌هایی است که تاحدی، علمی پسینی به حساب می‌آید. همان‌طور که هرکسی در رشته و تخصص خود، باید قانون و نظام حقوقی را مدنظر قرار دهد، باید مسائل اساسیِ اخلاق را نیز در نظر بگیرد. به همین منظور، بر آن شدیم تا در دوره‌ای دوروزه، ربط و نسبت اخلاق را با برخی از رشته‌های دیگر بررسی کنیم. در این مدرسۀ فصلی، بیشترِ تمرکز ما بر واکاوی نسبت اخلاق با سایر علوم انسانی است.
اخلاق، چه در مقام نظر و چه در مقام عمل، بر همۀ رشته‌ها تأثیر می‌گذارد. در مقابل، فرآورده‌های سایر رشته‌ها نیز بر اخلاق اثرگذارند. به‌عبارت دیگر، میان علم اخلاق و تک‌تک علوم، رابطۀ دوطرفه‌ای وجود دارد که باید مستقلاً به آن پرداخت. مخاطبان این نشست دوروزه همۀ کسانی‌اند که به‌نحوی، با اخلاق سروکار دارند. به‌طور خاص‌تر، پژوهشگران و دانشجویان مشغول به پژوهش و تحصیل در رشته‌های اخلاق، مخاطبان این جلسات‌اند.
از سوی دیگر، کسانی که در سایر رشته‌های علوم انسانی یا تجربی مشغول به پژوهش یا تحصیل‌اند نیز می‌توانند از این بحث‌ها استفاده کنند و نسبت رشتۀ خودشان را با اخلاق دریابند.
در چینش موضوعات و بهره‌مندی از اساتید، تا جای ممکن سعی شده است که بحث‌های مورد نیاز جامعه در این جلسات بررسی شود و تک‌تک اساتید مدعو در این دوره، هم در اخلاق تخصص کافی را دارند، هم در رشته‌ای که نسبتش را با اخلاق می‌سنجند، از مهارت کافی برخوردارند. امید است که برگزاری این جلسات، اخلاق را در سایر علوم نیز جریان بخشد و سرفصلی تازه در مطالعات بین‌رشته‌ایِ حوزۀ اخلاق باشد.
در برنامۀ این فصل، علاوه‌بر پاسخ به بحث‌های مهمی که آن‌ها را یادآور شدیم، با اساتید مطرح و فاضل در هر موضوع آشنا می‌شویم، دیگر اخلاق‌پژوهان را از نزدیک ملاقات کرده و با هم به گفتگو می‌نشینیم و درنهایت، مهمان «خانۀ اخلاق‌پژوهان جوان» می‌شویم تا بتوانیم از امکاناتش برای فعالیت‌های علمی خود بهره‌مند شویم.
نگاهی جامع به ربط و نسبت اخلاق و سایر علوم
حجت‌الاسلام مهدی علیزاده: این جلسه، اولین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز چهارشنبه ۲ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۸ تا ۱۰ صبح برگزار می‌شود.
پیش از آن‌که بخواهیم ربط و نسبت اخلاق را با یک علم خاص بررسی کنیم، باید نگاهی جامع و فلسفۀ علمی به رابطۀ دوطرفۀ اخلاق و دیگر علوم بیندازیم. جلسۀ اول را به همین موضوع اختصاص داده‌ایم. استاد علیزاده قرار است برای ما توضیح دهد که ماهیت علم اخلاق چیست و چرا و چطور به‌عنوان یک شاخه از فلسفه جدا شد.
همچنین، ایشان بررسی خواهند کرد که دیگر علوم چگونه تخصصی شدند و این تخصص‌محوری، چطور باعث چالش‌های اخلاقی و فکری در آن‌ها شد. اکنون چطور می‌توان میان اخلاق و علوم مختلف همبستگی ایجاد کرد و اگر این همبستگی ایجاد شده، آیا توانسته است چالش‌ها را برطرف کند یا نه.
اخلاق و سیاست
دکتر رضا تاران: این جلسه، دومین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز چهارشنبه ۲ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۰ تا ۱۲ برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد تاران به ما توضیح خواهند داد که دادوستد اخلاق و سیاست چگونه شکل می‌گیرد. آیا اخلاق باید در خدمت سیاست باشد یا بالعکس؟ ریشۀ مشترک مباحثی همچون عدالت، برابری و خیر عمومی که امروزه هم در فلسفۀ اخلاق محل بحث است هم در علوم سیاسی، کجاست؟ عدالت به‌معنای سیاسی‌اش آیا فرقی با عدالت به‌معنای اخلاقی‌اش دارد؟ راهکارهای اخلاق‌پژوهان برای تحقق برابری چه فرقی با راهکارهای سیاست‌پژوهان دارد؟
به‌طور خلاصه، در این جلسه مباحثی که به بحث گذاشته می‌شوند، از این قرار است: ۱ـ مشروعیت سیاسی حاکم و حکومت (مسائل مربوط به توجیه قدرت حکومت، رضایت شهروندان،…)؛ ۲ـ مبانی اخلاقی حاکم بر یک نظام سیاسی؛ ۳ـ مسئلۀ عدالت؛ ۴ـ حق نافرمانی مدنی؛ ۵ـ تأثیرگذاری اخلاق بر سیاست.
اخلاق و هنر
دکتر محمدحسین سرانجام: این جلسه، سومین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز چهارشنبه ۲ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۴ تا ۱۶ برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد سرانجام مسائل مربوط به هنر و اخلاق را بررسی خواهند کرد. اخلاق چگونه بر هنر تأثیر می‌گذارد؟ هنرمند چگونه می‌تواند به رشد اخلاقی و ترویج ارزش‌های اخلاقی کمک کند؟ بی‌اخلاقی در آثار هنری تا چه حدی می‌تواند جامعه را بی‌اخلاق کند؟ موضوعات مشترکی در هنر و اخلاق وجود دارد از قبیل زیبایی، معنای زندگی و ارزش. آیا در علم اخلاق و رشتۀ هنر، به درکی مشترک از این مفاهیم رسیده‌ایم؟
این موضوعات، مسائل اصلیِ این جلسه است و درنهایت، به این پرسش‌ها، پاسخ داده می‌شود که: ۱ـ چگونه ارزش‌های اخلاقی بر قضاوت‌های زیبایی‌شناختی تأثیر می‌گذارند؟ ۲ـ چگونه تجربیات زیبایی‌شناختی می‌توانند تأمل اخلاقی و بینش‌های اخلاقی را برانگیزند؟ ۳ـ آیا هنرهای تجسمی، ادبیات، موسیقی، و سایر اشکال هنری می‌توانند پیام‌های اخلاقی را منتقل کنند؟
برنامۀ ویژه: زندگیِ بازیافته در زمانِ ازدست‌رفته (ادبیات و زندگی راستین در دنیای مارسل پروست)
دکتر سیدجمال‌الدین میرشرف‌الدین: این جلسه، چهارمین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز چهارشنبه ۲ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۶ تا ۱۸ برگزار می‌شود. استاد میرشرف‌الدین، در این جلسۀ ویژه، به بحثی مهم در ربط و نسبت اخلاق و ادبیات خواهند پرداخت.
استاد میرشرف‌الدین دربارۀ مارسل پروست، رمان «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» و زندگی اخلاقی از منظر پروست برای‌مان خواهند گفت.
اخلاق و پزشکی
دکتر محسن رضایی آدریانی: این جلسه، پنجمین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز پنج‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۸ تا ۱۰ صبح برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد رضایی از رابطۀ علمی-نظری (اخلاق) و علمی-تجربی (پزشکی) سخن خواهند گفت. تأثیر علم اخلاق بر پزشکی در طول تاریخ بسیار زیاد بوده است. سوگندنامۀ بقراط که برای پزشکان است، تماماً سوگند به رعایت اصول اخلاقی است. چالش‌های اخلاقیِ پزشکان در مسیر کاری‌شان امری واضح است.
به‌طور خلاصه، موضوعاتی که در این جلسه به‌اختصار بررسی خواهند شد، عبارت‌اند از: ۱ـ حریم خصوصی بیمار؛ ۲ـ رعایت مصلحت بیمار و مداخلات پزشکی؛ ۳ـ استفاده از بیمار برای اهداف تحقیقاتی و درمانی؛ ۴ـ اُتانازی؛ ۵ـ عدالت درمانی؛ ۶ـ آیا پروتکل‌های موجود در اخلاق و پزشکی کافی‌اند؟؛ ۷ـ رویکردهای مراقبتی در اخلاق، تا چه اندازه به پزشکی کمک می‌کنند؟
اخلاق و علوم شناختی
دکتر ابراهیم آزادگان: این جلسه، ششمین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز پنج‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۰ تا ۱۲ برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد آزادگان از موضوعی صحبت می‌کنند که متأسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. علوم شناختی از موضوعاتی است که بسیار در اخلاق و نظریات اخلاقی کاربرد دارد و بر آن تأثیر می‌گذارد. موضوعاتی که در این جلسه بررسی خواهد شد عبارت‌اند از: ۱ـ شناخت بستر و مبنای شهودهای اخلاقی؛ ۲ـ نقش احساسات و عقلانیت در استدلال اخلاقی و تصمیم‌گیری اخلاقی؛ ۳ـ رشد اخلاقی در افراد و تأثیر سوگیری‌های شناختی بر تصمیمات اخلاقی؛ ۴ـ چگونگی تأثیر فرایندهای شناختی بر تفکر اخلاقی؛ ۵ـ تأثیر فرایندهای شناختی دخیل در حل معضلات اخلاقی؛ ۶ـ ارتقای سطح اخلاق با استفاده از فناوری‌های عصبی؛ ۷ـ ملاحظات اخلاقی در استفاده از یافته‌های علوم اعصاب.
اخلاق و حقوق
دکتر سیدمحمد حسینی سورکی: این جلسه، هفتمین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز پنج‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۴ تا ۱۶ برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد حسینی سورکی دربارۀ نسبت اخلاق و حقوق سخن می‌گویند. رابطۀ متقابل میان علم اخلاق و علم حقوق تا چه اندازه است؟ نهادهای حقوقی، چگونه می‌توانند نظام‌های حقوقی را اخلاق‌محورتر کنند؟ حقوق چگونه می‌تواند به اخلاق کمک کند تا اخلاق را در جامعه گسترش دهیم؟ مبانی اخلاقی نظام‌های حقوقی چیست؟ نقش ارزش‌های اخلاقی در شکل‌دهی به قوانین و تأثیر متقابلِ استدلال اخلاقی و تصمیم‌گیری قانونی چیست؟ تضاد میان الزامات قانونی و اصول اخلاقی را چگونه می‌توان فیصله داد؟ وجدان اخلاقی در تصمیم‌گیری قانونی چه جایگاهی دارد؟ این‌ها پرسش‌هایی است که قرار است در این جلسه به‌اختصار، دربارۀ آن‌ها صحبت شود.
اخلاق و روان‌شناسی
دکتر محمود مقدسی: این جلسه، هشتمین و آخرین جلسه از مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم» است که روز پنج‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۶ تا ۱۸ برگزار می‌شود.
در این جلسه، استاد مقدسی دربارۀ رابطۀ اخلاق با روان‌شناسی بحث می‌کنند. چگونه افراد استدلال، باورها و ارزش‌های اخلاقی خود را به دست آورده، تغییر داده یا موسّع می‌کنند؟ فرایندهای روان‌شناختیِ دخیل در تصمیم گیری‌ها و رفتار اخلاقی کدام‌اند؟ مطالعات روان‌شناختی درمورد نوع‌دوستی، همدلی و رفتار جامعه‌پسند به چه یافته‌هایی رسیده‌اند؟ نقش احساسات در تصمیم‌گیری اخلاقی و رفتار اخلاقی ما چیست؟ چطور تربیت اخلاقی داشته باشیم، جامعه‌پذیری اخلاقی را افزایش دهیم و فضایل اخلاقی را در فرد ملکه کنیم؟ این‌ها پرسش‌هایی است که قرار است در این جلسه به‌اختصار، دربارۀ آن‌ها صحبت شود.
برای ثبتنام در مدرسۀ پاییزۀ ۱۴۰۳، اینجا را کلیک کنید.
جدول زمان‌بندی جلسات مدرسۀ پاییزۀ «تقاطع اخلاق و سایر علوم»:
