اخلاق حرفه‌ای در ثبت، ویرایش و انتشار تصاویر خبری

عکس و ویدیو

این بخش به پرسش‌های اخلاقی زیر می‌پردازد:

• عکاسانِ ثابت و ویدیویی تا چه میزان باید مداخله‌گر باشند؟
• با رویدادهای صحنه‌سازی‌شده، بازآفرینی‌ها و «فرصت‌های عکاسی» چگونه باید برخورد کرد؟
• عکاسان تا چه حد ممکن است بر رویدادهایی که پوشش می‌دهند، تأثیر بگذارند؟
• قوانین ما در مورد دست‌کاری عکس‌ها پس از ثبت آن‌ها چه باید باشد؟
• با عکس‌هایی که توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها به‌عنوان «تصاویر ارائه‌شده» (هَند‌ آوت) در اختیار قرار می‌گیرند، چگونه باید رفتار کرد؟
• آیا استفاده از تصاویر عمومی و ویدیوهای کلیشه‌ای برای تصویرسازی یک گزارش خاص مجاز است؟

کمتر کسی با این اصل مخالف است که عکس‌ها و ویدیوها باید تصویری صادقانه از یک رویداد ارائه دهند. با این حال، فرآیند ثبت و ویرایش تصاویر، پرسش‌های اخلاقی متعددی را به همراه دارد.

عکاسی

سازمان‌های خبری باید مشخص کنند که چه میزان احتیاط یا مداخله‌گری را در ثبت عکس‌ها در پیش خواهند گرفت. آیا رویکرد آن‌ها مشابه مکتب پاپاراتزی است، یا ترجیح می‌دهند پیش از عکاسی اجازه بگیرند و از شکار لحظه‌های خصوصی پرهیز کنند؟

ظهور عکاسی با پهپاد – آن‌هم با پهپادهایی که اغلب ارزان‌قیمت و شبیه اسباب‌بازی هستند – امکان تصویربرداری پنهانی یا پرواز بر فراز املاک خصوصی را بیش از پیش فراهم کرده است. رسانه‌های خبری باید سیاستی روشن در قبال استفاده از پهپادها داشته باشند. در بسیاری موارد، اصول مرتبط با حریم خصوصی و آداب حرفه‌ای که در دیگر انواع عکاسی به کار می‌رود، باید در مورد عکاسی با پهپاد نیز رعایت شود. با این حال، رواج فراوان عکاسی با پهپاد به‌گونه‌ای است که اگر در آیین‌نامه‌های اخلاقی صراحتاً به آن پرداخته نشود، ممکن است عکاسان آن را حیطه‌ای واگذاشته به خود پندارند.

بعضی رسانه‌های خبری به عکاسان خود اجازه می‌دهند که صحنه‌سازی یا صحنه‌آرایی کنند. بعضی دیگر این کار را سوء تدبیر می‌دانند و در صورتی که از صحنه‌سازی یا صحنه‌آرایی ناگزیر باشند، حتما در توضیحات عکس (کپشن) صراحتاً به آن اشاره می‌کنند.

گاهی کار اخلاقی این است که عکسی گرفته نشود یا از فاصلۀ دور، عکسی با زاویۀ دید باز گرفته شود که مستقیماً مزاحم افراد داغدار و هراسان نشود.

به همین ترتیب، رویدادهایی که صرفاً برای ایجاد «فرصت عکاسی» ترتیب داده می‌شوند نیز باید به‌طور شفاف برای مخاطب معرفی شوند. اگر از سوژه‌ای خواسته شود که مثلاً جامی را بالا نگه دارد، در کنار خودروی جدیدش ژست بگیرد، یا غیر این‌ها، لازم است در کپشن ذکر شود که این حالت به درخواست عکاسان صورت گرفته است.

بسیاری از عکاسان نسبت به زخم دیگری که احتمالا تصاویرشان بر روان افراد آسیب‌دیده (در جنگ، بلایای طبیعی و …) بخراشد، حساس‌اند. گاهی کار اخلاقی این است که عکسی گرفته نشود یا از فاصلۀ دور، عکسی با زاویۀ دید باز گرفته شود که مستقیماً مزاحم افراد داغدار و هراسان نشود.

تأثیرگذاری بر رویدادها

گاهی عکاسان با صحنه‌هایی مواجه می‌شوند که ثبت تصویر از آن‌ها، معضلات اخلاقی ایجاد می‌کند. اگر کودکانی در دریاچه‌ای در حال غرق شدن باشند و به امدادگران بیشتری نیاز باشد، آیا عکاس باید دوربینش را کنار بگذارد و به کمک بشتابد؟ اگر فردی در مکانی عمومی تهدید به خودکشی کند، آیا تصویربردار باید دوربین را خاموش کند؟

مادلین بِر از سازمان ویتنس می‌گوید: عکاسان باید آگاه باشند که همین حضورشان می‌تواند بر چگونه رقم زدن رویدادها تأثیر بگذارد. افراد درگیر خشونت ممکن است با حضور عکاسان، محتاط‌تر عمل کنند یا حتی برعکس، رفتارشان را تشدید کنند تا تصویر مهیب‌تری بیافرینند. به هر حال، اگر حضور عکاس باعث تغییر در موقعیت شده باشد، لازم است این موضوع به‌وضوح در شرح عکس (کپشن) ذکر شود. برخی عکاسان تلاش دارند با حضور خود به آرام کردن اوضاع کمک کنند؛ زیرا خود را از نظر اخلاقی برای کاهش خشونت مسؤول حس می‌کنند. یا اگر بپندارند حضورشان باعث تشدید امور می‌شود، ممکن است از فاصله‌ای دور عکاسی کنند تا افراد متوجه تصویربرداری نشوند. در نهایت، عکاسان باید درباره‌ی پیامدهای کارهایی که انجام می‌دهند – یا انجام نمی‌دهند – بیندیشند؛ با این نگاه که باید در ماه‌ها و سال‌های آینده با تصمیمات خود زندگی کنند.

ویرایش و دست‌کاری

بسیاری از سازمان‌های خبری، اجازۀ هیچ‌گونه دست‌کاری در عکس یا ویدیو از طریق فتوشاپ یا ابزارهای دیگر را نمی‌دهند. در حالی که حذف گردوغبار یا خراش‌ها از تصویر، یا تنظیمات معمولی تُناژ و تعادل سفیدی (white balance) را مجاز می‌شمارند، افزودن یا حذف هرچیزی از تصویر را اجازه نمی‌دهند. این شامل پس‌زمینه یا دیگر عناصر غیرمرتبط با سوژۀ اصلی می‌شود. قرمزی چشم [هم] ممکن است اصلاح نشود.

رسانه‌های خبری دیگر انعطاف‌پذیرترند؛ به‌ویژه در مورد عناصر تصویری که ارتباطی با محتوای خبری‌شان ندارند. با این حال، چنین رسانه‌هایی خود را در خطر لو رفتن و ورود در سراشیبی لغزانی می‌اندازند که در آن، عناصری به‌مراتب مهم‌تر از تصاویر، جایگزین می‌شوند؛ تاجایی‌که اعتبار تصاویر و فیلم‌های رسانه از دست می‌رود.

شرکت‌های خبری و بلاگرها هم قوانین متفاوتی درباره‌ی مات یا شطرنجی کردن چهره‌ها یا سایر اشیاء دارند. برخی خود این کار را انجام می‌دهند اغلب به این دلیل که از هویت افراد محافظت کنند. برخی برای جلوگیری از چنین موقعیت‌هایی زحمت زیادی می‌کشند، افراد را طوری ژست می‌دهند که صورتشان نشان داده نشود یا جزئیات قابل‌شناسایی را برش می‌زنند. در برخی موارد، شطرنجی کردن تصاویر به‌منظور محافظت از مخاطب در برابر صحنه‌های دلخراش یا محتوای گرافیکی صورت می‌گیرد.

تصاویر ترکیبی (کامپوزیت) مسائل اخلاقی جدی ایجاد می‌کنند.

گاهی اوقات، سازمان‌های خبری تصاویری را از پلیس یا نهادهای دیگر دریافت می‌کنند که چهره‌ای را مخدوش کرده و سپس به‌دلیل ارزش خبری‌اش از آن مطلب استفاده می‌کنند؛ لیکن در این‌جا، مخاطب باید نسبت به دست‌کاری تصویر و کسی که انجامش داده، مطلع باشد.

تصاویر ترکیبی (کامپوزیت) مسائل اخلاقی جدی ایجاد می‌کنند. قرار دادن دو نفر در یک قاب که در واقعیت کنار هم حضور نداشته‌اند، یا درج تصویر مدیر یک شرکت هواپیمایی در مقابل یکی از هواپیماهایش در حالی که چنین صحنه‌ای هرگز رخ نداده، می‌تواند اعتبار را به‌شدت خدشه‌دار کند. کسانی که بر این نوع دست‌کاری اصرار دارند، حداقل باید در کپشن به روشنی توضیح دهند که چه کاری انجام شده است.

گزارش سال ۲۰۱۴ سازمان ورلد پرس فوتو به قلم دیوید کمپبل، مجموعه‌ای از پرسش‌های بنیادی درباره‌ی تصاویر و دست‌کاری مطرح می‌کند. در این گزارش اشاره شده است که در عکاسی دیجیتال، ممکن است اصلاً تصویر اصلی وجود نداشته باشد؛ تصویر اصلی ممکن است صرفاً داده‌های دیجیتالی باشد که قبل از پردازش نرم‌افزار درون یا بیرون از دوربین، هیچ معنایی ندارد. گزارش مزبور می‌افزاید: هنگامی که آیین‌نامه‌های اخلاقی، صرفاً تغییرات جزئی تصاویر را مجاز می‌شمارند، باید دانست که این عبارت، تعبیری کاملاً ذهنی است و نه عینی. برخی آیین‌نامه‌ها سعی کرده‌اند تغییرات جزئی را با آنچه در تاریکخانه‌های شیمیایی رایج بوده، مقایسه کنند؛ اما تکنسین‌های ماهر تاریکخانه، قادر بودند به دلخواه، تغییرات بسیار قابل‌توجهی در عکس‌ها ایجاد کنند. (مثلاً [با] تنظیم تُناژ، جزئیات تصویر را تار نماید.) در ضمن، بسیاری از عکاسان جوان امروزی، تنها درک مبهمی از فرآیندهای پردازش شیمیایی عکس دارند. این گزارش پیشنهاد می‌کند که حرفۀ عکاسی باید به‌سوی ایجاد مسیر بازرسی دیجیتال شفاف و گردش‌کار مستند حرکت کند تا فرآیند دست‌کاری داده‌های تصویری، از همان آغاز کاملاً شفاف باشد.

برخی سازمان‌های خبری، بازسازی‌های ویدیویی از رویدادهای خبری انجام می‌دهند. مدافعان این روش معتقدند که بازسازی، می‌تواند رویدادهای گذشته را تجسم بخشد و مخاطب درک می‌کند که هیچ بازسازی‌ای نمی‌تواند تماماً وفادار به رویداد واقعی باشد. دیگران این پرسش را مطرح می‌سازند که آیا بازسازی، اساساً نوعی تصویر جعلی نیست؟ و اینکه آیا سازمانی خبری، اصلاً باید در ارائۀ محتوایی که به‌طور کامل واقعی نیست، دخالت داشته باشد؟ احتمالاً همه موافق‌اند که اگر قرار است از صحنه‌سازی استفاده شود، باید به وضوح مشخص باشد.

تصاویر «هَند ‌آوت»

«هَند ‌آوت» (handout images) به عکس‌ها یا ویدیوهایی اطلاق می‌شود که از طرف دولت‌ها، شرکت‌ها، نمایندگان و … در اختیار رسانه‌های خبری قرار می‌گیرند. اکثر رسانه‌های خبری، منبع این تصاویر را به‌طور شفاف برای مخاطبان مشخص می‌کنند؛ چرا که این تصاویر معمولاً با هدف نمایش چهره‌ای مثبت از سیاست‌مداران، مدیران اجرایی و … تهیه شده‌اند. در برخی موارد – از جمله عکس‌هایی که کاخ سفید منتشر می‌کند – سازمان‌های خبری بزرگ از به‌کار‌گیری چنین محتوایی خودداری کرده‌اند؛ [آن‌هم] وقتی‌که عکاسان همان رسانه در محل حضور داشته و خواهان پوشش خبری بوده‌اند، اما به خاطر یک عکاس رسمی ممانعت شده‌اند.

تصاویر و ویدیوهای کلی

یکی از مسائل خاص در زمینۀ عکس و ویدیو، استفاده از تصاویر کلی (Generic) برای تصویرگری گزارش‌های ویژه است. به‌عنوان مثال، اگر هواپیمایی سقوط کند، شاید یافتن عکس‌ها یا ویدیوهایی کلی از هواپیمایی با همان مدل و رنگ‌های متعلق به آن شرکت هواپیمایی آسان باشد.

برخی سردبیران معتقدند که استفاده از چنان تصویری در گزارش مربوط به سقوط بلامانع است؛ چراکه به باور آن‌ها، مخاطب انتظار ندارد هواپیمای نمایش‌داده‌شده دقیقا همان هواپیمایی باشد که سقوط کرده است. عده‌ای دیگر بر این باورند که چنین تصویری نباید در کنار گزارش سقوط به کار رود، مگر آنکه در شرح عکس (کپشن) به‌صراحت ذکر شود که تصویر کلی است؛ مثلاً نشان‌دهندۀ مدلی از همان نوع هواپیمایی است که سقوط کرده.

قطعات موسیقی

گاهی تهیه‌کنندگان بخش‌های ویدیویی برای انسجام بیشتر روایت و القای یک حال‌و‌هوای خاص، از قطعه‌ای موسیقی استفاده می‌کنند. این کار – به‌ویژه در یک بخش سبک – می‌تواند قابل اجرا و بی‌زیان باشد. با این حال، پرسش‌هایی در این باره مطرح شده که آیا چنین قطعاتی می‌توانند منجر به نوعی دست‌کاری احساسی شوند؟ به‌ویژه زمانی که موسیقی، احساساتی چون همدردی، اندوه یا ترس را در بیننده برمی‌انگیزد، شاید این کار، منجر به اظهار نظری نابه‌جا شود [که با بی‌طرفی خبری در تعارض است.]

تصاویری از شبکه‌های اجتماعی

هنگام استفاده از عکس‌ها یا ویدیوهایی که از شبکه‌های اجتماعی یا از سوی عموم مردم به سازمان خبری شما ارسال می‌شود، باید موضوعات اخلاقی و قانونی را مد نظر قرار دهید. (مانند اجازه گرفتن برای استفاده از یک تصویر و اطمینان از اینکه فردی که آن را استفاده یا ارسال کرده، حق این کار را داشته است.) موضوعات اخلاقی‌ای که باید در استفاده از تصاویر شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفت، شامل صحت‌سنجی اطلاعات ارائه‌شده، بررسی اینکه آیا تصاویر به شیوه‌هایی دست‌کاری شده‌اند که با معیارهای شما مغایرت دارند، و ارائه‌ی منبع مناسب است.

کتاب راهنمای راستی‌آزمایی (Verification Handbook) فصول مفیدی در زمینه‌ی راستی‌آزمایی تصاویر و ویدیوها ارائه می‌دهد.