حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، شامگاه چهارشنبه، چهارم فروردین‌ماه، در جلسه اخلاق هفتگی خود که به صورت مجازی برگزار شد با تأکید بر لزوم اخلاقی‌زیستن در حیات فردی و اجتماعی و تمدنی، گفت: از نظر فردی اخلاقی زیستن مانند اکسیژنی است که تنفس می‌کنیم، اگر چند ثانیه اکسیژن از ما دریغ شود می‌میریم و اگر حیات اخلاقی نداشته باشیم، بعد انسانی و وجود معنوی خود را از دست خواهیم داد.
وی افزود: انسان از جمله موجودات خودساز و صورت‌گر خویش است؛ به تعبیر فلاسفه اسلامی ملک مصور خویشتن است. یعنی هویت حقیقی و انسانیت خود را خودش می‌سازد و خداوند ابزارهای لازم و راه‌های فهم حقیقت را در اختیار او قرار داده است؛ حواس مادی و مهمتر از همه قوه عاقله و در کنار آن پیامبر (ص) را هم برای هدایت بشر فرستاده و این خود انسان است که باید از آن بهره برده و در این مسیر حرکت کند.
انسان؛ موجود خودساز و صورت‌گر
شریفی بیان کرد: انسان می‌تواند با تهذیب نفس و تخلق به خوبی‌ها خودش را به مقام اشرف مخلوقات و خلیفة الله و بالاترین مقامی که یک مخلوق می‌تواند به آنجا برسد، برساند و در مقابل می‌تواند با تخریب و عدم تزکیه نفس خودش را به پست‌ترین مخلوقات تبدیل کند و حتی از چهارپایان هم پست‌تر شود. همان گونه که در آیه ۵۵ انفال «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ» به آن اشاره شده است. امکانات خوب و بد شدن در اختیار خود انسان است و به همین جهت کفار به عنوان بدترین موجوادت شمره شده‌اند.
استاد سطح عالی حوزه علمیه تصریح کرد: سوره شمس در این زمینه بی‌نظیر است؛ خداوند ۱۱ قسم در آن ذکر کرده که از جمله قسم به نفس و جان انسان و خدای نفس‌آفرین است که «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا»؛ یعنی در درون خود انسان هم خوبی‌ها و هم بدی‌ها وجود دارند و کسی رستگار است که اهل تزکیه جان و نفس خود باشد. یعنی مسئولیت اصلی تزکیه بر دوش خود ماست و کسی که تدسیس نفس کرده و تحت تأثیر اغواها و مشتهیات نفسانی است، باز مسئولیت بر دوش خود اوست.
شریفی با طرح این سؤال که برای تزکیه چه باید بکنیم و آیا دانشی نزدیکتر از اخلاق برای تهذیب و تزکیه می‌شناسیم، تصریح کرد: مناسبترین دانش برای تزکیه نفس علم اخلاق و متکفل شناساندن خوبی‌ها و بدی‌ها نفسانی و راه از چاه است؛ بنابراین آشنایی با این دانش ضرورت دارد.
علم و عمل ضامن سعادت است
وی اضافه کرد: البته دانش و علم اخلاق به تنهایی نمی‌تواند مهذب نفس و اصلاح گر جان انسان باشد و چه بسا خود دانش حجاب است و پرده‌ای بر جان انسان می‌اندازد؛ و اضل الله علی علم، کسانی که نفس و هوای نفس را معبود خود قرار داده‌اند با وجود اینکه علم و دانش و آگاهی دارد؛ علم کفایت نمی‌کند گرچه لازم است؛ بدون علم اخلاق ممکن است کسی تهذیب نفس کرده و به سمت خوبی‌ها برود ولی خطرات فراوانی در بازار پر از مکر و فریب و تقلب نفسانیات دارد.
استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تصریح کرد: در جایی که شیاطین انس و جن در صدد فریب دادن و کندن چاه در مسیر ماست. اگر جاده اصلی را از فرعی نشناسیم احتمال زیادی برای گمراهی وجود دارد؛ کسانی که با کتب اخلاقی و مفاهیم اخلاقی انس دارند، یک نتیجه قطعی آن انس با عالمان اخلاق و فرزانگان و پاکان است. انس با خوبان و همنشینی با آنها هم سبب تقویت اراده خوب زیستن خواهد شد.
وی افزود: در مقابل خواندن و گفتن بدی‌ها و … سبب می‌شود تا انسان به سمت سایت‌ها و فضاهای مجازی و حقیقی نادرست گرایش یافته و کسی که ضعف اراده در برابر بدی و صحنه‌های گناه دارد، به احتمال زیاد دچار خطا و گناه شده و بدی‌ها برای او زیبا جلوه می‌کند و از برکات شرکت در جلسات اخلاقی و رفتن در مجالس اخلاقی تقویت اراده اخلاقی زیستن و خوب شدن است.
اخلاق؛ واجب‌تر از نان شب
وی با بیان اینکه اخلاق برای انسان از نان شب هم واجب‌تر است، افزود: دنیای مدرن زمینه‌ها و قدرت‌های بی سابقه‌ای را در اختیار بشر قرار داده و ابعاد زمانی و مکانی رابطه میان انسان‌ها را برداشته است، حریم خصوصی بی‌معنا شده است. دوران جدید و دیجیتال حریم خصوصی برای کسی باقی نگذاشته است و افزون بر آن قدرت تخریب‌گری بی‌سابقه به ما داده و با یک کار ساده با نرم‌افزار فتوشاپ می‌توان آبروی فردی را از بین برده و تخریب کنیم و یا خبر دروغینی را با میلیون‌ها نفر به اشتراک بگذاریم و خانواده و فردی را بی آبرو کنیم.
شریفی تصریح کرد: گمان می‌کنیم تکنولوژی را در اختیار داریم، ولی اگر بیشتر تأمل کنم می‌بینیم که تکنولوژی است که ما را اداره می‌کند و حتی برخی ویژگی‌های اخلاقی را فراروی ما قرار می‌دهد؛ بنابراین تکنولوژی خیلی می‌تواند مخرب و در عین خیلی هم مفید باشد؛ امکانات خوب شدن و خوب زیستن را هم در اختیار ما قرار داده و چاقوی دولبه برای خدمت یا خیانت است؛ می‌توانیم شقاوت و سعادت خود و خانواده را رقم بزنیم.
فرصتی برای تأمل در دنیای پر از فساد
استاد حوزه علمیه گفت: بهترین دانش و ضروری‌ترین کار اخلاق است که می‌تواند تکنولوژی، رسانه و فضای دیجیتال را رام ما کند؛ بنابراین اخلاقی زیستن و اخلاق‌پژوهی در این دوران به مراتب حیاتی‌تر و ضروری‌تر از افراد یک نسل به قبل است، لذا باید مطالعات اخلاقی خود را تقویت کرده و برنامه‌ای برای تفکر اخلاقی داشته باشیم.
وی تاکید کرد: ساعاتی از روز را برای بهتر زیستن به تفکر و تأمل بنشینیم و خود را در دنیای پر از فساد و تحریک‌کننده مشتهیات نفسانی پاکیزه کنیم؛ زیرا به تصریح قرآن وظیفه تزکیه نفس و تهذیب روحی بر دوش خود ماست. البته این حرف به معنای بی‌تأثیر بودن ساختارهای اجتماعی و روابط سیاسی و اجتماعی نیست.
