معیارهای اخلاقی دروازه‌بانی انتشار خبر از دیدگاه اسلام
آنچه تحت عنوان خبر از رسانه ها منتشر می‌شود در اصل حاصل انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های صاحبان رسانه است. این گزینش یا همان دروازه‌بانی در فرایند تبدیل رویداد به خبر اتفاق می‌افتد و این دبیران و سردبیران رسانه‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند خبر پنهان بماند و یا منتشر شود و نحوه انتشار چگونه باشد.
در این مقاله سعی شده بعضی از اصول و معیارهای اخلاقی این گزینش و انتخاب از متون دینی (قرآن و حدیث) مصداق‌یابی و تدوین شود تا با رعایت آن توسط متصدیان، اخبار بر طبق موازین صحیح اخلاقی باشد. در این نوشته سعی شده مشخصا به این سؤال پاسخ داده شود که چه کسی و با چه ویژگی‌های اخلاقی می‌تواند عهده‌دار مسئولیت دروازه‌بانی و تصمیم در مورد انتشار یا عدم انتشار خبر در رسانه‌های اسلامی باشد و بعد از تصدی چه اصول اخلاقی را باید رعایت کند؟
طرح مسئله
امروزه آگاهی از اخبار به یکی از نیازهای ضروری بشر تبدیل شده که گریزی از آن ندارد. اخباری که از طریق رسانه‌ها به ما می‌رسد و یا حتی نمی‌رسد، تصویر ذهنی و آگاهی‌های ما را از جهان پیرامون شکل می‌دهد. اخبار و رویدادها تا به ما برسند از صافی‌هایی عبور می‌کنند. مسکوت گذاشتن بعضی اخبار، گفتن بخشی از واقعیت‌ها یا تحریف آن، بزرگ و کوچک کردن رویدادها، انتخاب زمان و نحوه تنظیم، آرایش مطالب و یا حتی شیوه ارائه آن پیام، موجب فعل و انفعالات گوناگونی در خبر می‌شود.
حتی اگر فرض را بر حسن نیت و بی‌طرفی کامل رسانه بگذاریم، تردیدی نیست که بین خبر اتفاق‌افتاده و خبر گزارش‌شده تفاوت و فاصله هرچند کم وجود دارد. که البته بخشی از آن می‌تواند ناشی از عناصری باشد که طبیعت کار خبررسانی است.
مواردی چون سانسور، خودسانسوری، منافع ملی و اقتضائات امنیتی و نیز محدودیت‌های زمان، محدودیت‌های فرصت تصمیم‌گیری، تکنیک‌های خاص خبری، عوامل سیاسی، اقتصادی و … همه و همه از عواملی هستند که بر خبررسانی رسانه تأثیر می‌گذارد.
یکی از مراحل مهم در فاصله بین رویداد تا تبدیل شدن به خبر مرحله دروازه‌بانی خبر است. مرحله‌ای که در آن صاحبان رسانه‌ها یا همان دروازه‌بانان خبر، از بین هزاران رویداد دست به انتخاب می‌زنند که کدام رویداد و چگونه تحت عنوان خبر انتشار یابد. واقعیت انکارناپذیر این است که عملکرد این افراد و تصمیم‌گیری‌های آنها در فرآیند انتقال خبر از منبع به مقصد، اطلاعات و آگاهی هزاران و حتی میلیون‌ها نفر را در هر روز و هر ساعت شکل می‌دهد.
از آن جایی که هرکجا گزینش و انتخاب است نوعی داوری صورت می‌گیرد، و مسلما در هر داوری وجود معیار ضروری است، بنابراین معیارهای اخلاق اسلامی در اخباری که از رسانه انتشار می‌گردد باید کاملا رعایت شود.
برای رسیدن به این هدف دو جهت کلی در مرحله دروازه‌بانی خبر باید رعایت شود: جهت اول نسبت به صاحبان رسانه و تصمیم‌گیران است که داشتن چه ویژگی‌های اخلاقی برای آنها ضروری است تا شایستگی اخلاقی این حرفه و قرار گرفتن در این جایگاه را داشته باشند و جهت دوم اصول اخلاقی است که باید مدنظر و معیار عمل آنها قرار گیرد.
تبیین اصول اخلاق رسانه‌ای مرتبط با این فرآیند و مصداق‌یابی و تدوین این معیارها از متون ارزشمند دینی و اخلاقی هدفی است که در این پژوهش به دنبال آن هستیم.
…
