هدف از تدوین متن «مرام نامه اخلاقی در فضای مجازی» چیست؟
در شرایط جدید وقتی با تکنولوژی‌های جدید مواجه می‌شویم، قطعا با یک سری پیامدها و مسائل جدید روبه‌رو خواهیم شد که نیاز به تصمیم‌گیری درست و رفتار صحیح دارد. به همین خاطر اگر این تصمیم‌گیری از نوع اخلاقی باشد، باید مبنا و ملاکی برای تشخیص خوب و بد بودن داشته باشد. به طور مثال همه ما می‌دانیم صداقت امر پسندیده و خوبی است اما تا چه حد باید در فضای مجازی صادق باشیم؟ یا دولت تا چه حد می‌تواند وارد مسائل زندگی افراد شود و آیا این کار درستی است یا نه؟ تا چه اندازه من نوعی، حق دارم مطلبی را برای چند نفر به طور همزمان ایمیل کنم؟ اینها سؤال‌برانگیز است و به یک مبنا نیاز دارد. از طرفی دیگر با توجه به این که قضاوت درباره‌ی آن امری سلیقه‌ای است، پس حتما باید برای آن اصولی از نوع اخلاقی باشد تا بتوانیم در فضای مجازی بر اساس آن حرکت کنیم. براساس مبنا حرکت کردن در فضای مجازی، قضاوت کردن را برای ما ممکن‌تر خواهد کرد. به همین خاطر همه‌ی این کارها منوط به این است که همه‌ی جوانب این کار را در نظر بگیریم و بسنجیم و چارچوب‌های اخلاقی را تعیین کنیم که بر اساس همین چارچوب‌ها یک سری مسائل حقوقی هم به وجود خواهد آمد.
این مرام نامه قرار است روابط چه کسانی را با هم تنظیم کند؟
حمیدرضا آیت‌اللهی
کسانی که در فضای مجازی درگیر مباحث اخلاق می‌شوند؛ شامل ذی‌نفعان این فضا، یعنی طراح سایت‌ها یا مالک آن، کاربران فضای مجازی یا دولت‌ها، همگی می‌توانند در گروه ذی‌نفعان جای بگیرند که هر کدام به نوعی می‌توانند دچار یک سری چالش‌های اخلاقی شوند و این افراد نیاز به یک نظم و انضباطی برای کنش و تعامل در این فضا دارند و طرف سخنم با اینها است. به همین خاطر قبل از هر چیز به تعیین چالش‌ها پرداختم و بعد متناسب با این چالش‌ها حکم درست اخلاقی را برای تنظیم روابط بین این افراد نوشتم.
چالش‌های فضای مجازی مورد نظر شما بر چه اساسی تعیین شده است؟
اساس این چالش‌ها این بوده که کشورهای دیگر چه تعاریفی از چالش در فضای مجازی داشته‌اند؟ و توانستم از طریق کتاب‌ها و مقالات موجود به این چالش‌ها دسترسی پیدا کنم. دومین منبع برای پیدا کردن چالش‌ها، مشورت با افراد مختلف و تجربیات آنان در فضای مجازی مرتبط با مسائل اخلاقی بود که هر روزه با آن سر و کار داشتند. منبع دیگر بهره‌گیری از کارهای اخلاقی افراد مختلف در فضای مجازی بود. در واقع با دسترسی به این منابع، تدوین اولیه مبانی مرام نامه را شروع کردم و بعد متناسب با شرایط فرهنگی جامعه، ساختار و ارزش‌های حاکم بر جامعه اصلاحاتی بر روی آن انجام دادم. به همین خاطر برای نوشتن مرام نامه اخلاقی، در وهله اول باید مبانی اخلاقی کشور را پیدا کنیم و بعد اصول اخلاقی را تعیین و با در نظر گرفتن ذی‌نفعان این فضا، دستورالعمل‌ها را ذکر کنیم.
به مرام‌نامه در کشورهای دیگر اشاره کردید، کمی مصداقی‌تر توضیح دهید. چه کشورهایی این مرام‌نامه را داشته‌اند و به چه مباحثی توجه کرده‌اند؟
مسائلی مثل رازداری، صداقت و عدم اضرار جزء اصول اخلاقی در هر کشوری است. مطلب یا عکس ما در فضای مجازی نباید به کسی ضرر یا آسیبی برساند، لذا این عدم اضرار برای همه کشورها یک مسئله مهم است. در واقع اینها اصول مهم اخلاقی بیشتر کشورهای جهان است که بر پایه یک مرام‌نامه اخلاقی کنترل می‌شوند. ولی در کشور ما چنین سندی تا به امروز نبوده و اولین بار یک سند پزشکی بوده که به صورت مرام‌نامه اخلاقی پزشکی تدوین شده است.
یعنی در کشورهای دیگر چنین مرام‌نامه اخلاقی فضای مجازی وجود دارد؟
مرام‌نامه‌های اخلاقی دیگری وجود دارد ولی هیچ کدام از آن سندها نمی‌توانند از لحاظ جامعیت و کامل بودن با این مرام‌نامه برابری کنند.
آن متون در کشورهای دیگر بیشتر حقوقی است یا اخلاقی؟
نه، به هیچ عنوان آن مرام‌نامه‌ها هم اخلاقی هستند و زمینه‌ی حقوقی و جزائی ندارند ولی از زمینه حقوقی و جزائی استفاده می‌کنند و اخلاق را به عنوان یک ملاک در نظر می‌گیرند. حال این که جامعه چه طور اخلاقی شود حرف دیگری است؟
…
