معرفی کتاب؛ متن و ترجمۀ دو رساله از ابن‌سینا
حقیقت را از زبان سه گروه می‌توان شنید: عارفان، سالکان و عاشقان
بدون شک خودسازی، تکامل و ارتقای وجودی برای انسانی که روح کمال‌طلبی و تفوّق در وی نهفته و از انحطاط و تنزل گریزان است، نیاز به یک‌سری مقدمات و زمینه‌هایی دارد که از ضروریات آغاز ِحیات معنوی و پیمودن این مسیر محسوب می‌شود.
شیخ‌الرئیس ابن‌سینا که از سرآمدان حکمت و از بزرگ‌ترین دانشمندان ایران در بسیاری از علوم است و به گفتۀ میرزا قلی‌خان هدایت: «از معارف حکمای اسلام و مقبول عقلای ذوی‌الافهام است»،1 او به این مسئله ملتفت بوده و گامی هرچند به نظر کوچک، اما مهم و ریشه‌ای در این زمینه برداشته است، دو رسالۀ اخلاق و عهد با پرداختن به برخی از زوایای این امر می‌توانند به‌عنوان مقدمه‌ای برای شروع خودسازی و تهذیب سالکان الی الله مورد توجه قرار بگیرد.
آشنایی با واژگان و اصطلاحات اخلاقی همچون: عادت، عدالت، سعادت، معنای خُلق و اسامی صفات حسنه و رذیله، و آشنایی مختصری با آن‌ها گامی است که شیخ ابوعلی سینا در رسالۀ اخلاق خود برای آغازگران مسیر سلوک الی الله برداشته است. شاید به همین دلیل است که یوسف احدی که از شاگردان علامه حسن‌زاده آملی است نیز دست به ترجمۀ این کتاب زده تا این دو رساله، در کنار شش رسالۀ دیگر از ابن‌سینا و تفسیر سوره‌های توحید، فلق و ناس که پیش از این توسط ضیاء‌الدین درّی ترجمه شده بودند، در اختیار علاقه‌مندان فارسی زبان قرار گیرد.
یوسف احدی در این اثر خود علاوه‌بر دو قسمتِ متن و ترجمۀ این دو رساله، فصلی را نیز به بیان شرحی از احوالات شیخ‌الرئیس اختصاص داده است تا مخاطبین خود را بیش از پیش با این شخصیت برجستۀ تاریخ اسلام و ایران آشنا نماید. ایشان در فصل اول به بیان مواردی از فهم و فطانت ابوعلی‌سینا، حفظ قرآن، ملاقات‌ها و مباحثاتی که بین ایشان و شخصیت‌هایی همچون بهمن‌یار، ابن‌مسکویه و ابوسعید ابوالخیر اتفاق افتاده است، پرداخته‌اند. در ادامه نیز سرگذشتی از زندگی شیخ‌الرئیس و تلاش ایشان برای تبدیل شدن به معلم ثالث و علت عدم امکان ایشان برای نایل شدن به این مقام بیان شده است.
یوسف احدی بعد از بیان متن عربی دو رساله به ترجمۀ آن‌ها پرداخته و ابتدا دربارۀ رسالۀ اخلاق مطالبی را ذکر می‌کند. ایشان در ترجمۀ رسالۀ اخلاق به دو قوّه اصلی انسان (قوّۀ نظریّه و قوّۀ عملیّه) اشاره کرده و آن‌ها را برای کسی که آمادۀ رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است واجب می‌داند. سپس به شرح واژه‌های اخلاقی با عناوینی همچون سخاوت، قناعت، صبر، کرم و… پرداخته و آن‌ها را یک‌به‌یک معرفی می‌کند.
در آخرین فصل کتاب، به تعهداتی که ابن‌سینا به خدای خود می‌دهد، نظر می‌اندازیم. این تعهدات شامل ۲۵ بند است که علاوه‌بر تعهد، تذکرات اخلاقی را به ما یادآور می‌شود. تعهداتی همچون: تزکیۀ نفس، تحصیل کمال، عدم غفلت، کمک به دیگران، رعایت مقررات شرعی و الهی و… که رعایت آن‌ها انسان را به سیرتی اخلاقی و دیانتی الهی می‌رساند.
بارزترین اشکالی که می‌شود به این ترجمه آورد، قلمی است که مترجم محترم از آن برای ترجمۀ متن استفاده کرده است و به‌نوعی برای کسانی که در ابتدای راه سلوک و خواندن این کتاب هستند مشکل‌آفرین می‌شود.
اطلاعات کتاب
عنوان کتاب: متن و ترجمۀ دو رساله از ابن‌سینا: رساله فی علم الاخلاق و رساله فی العهد
نویسنده: شیخ‌الرئیس ابن‌سینا
تحقیق تصحیح و ترجمه: یوسف احدی
ناشر: مؤسسۀ فرهنگی، هنری ادیب فقه جواهری
سال انتشار: ۱۳۹۹
تعداد صفحات: ۷۶
زبان: عربی، فارسی
