ما سعی می‌کنیم رعایت کنیم شما چه‌طور؟ | معرفی کتاب جامعه‌شناسی اخلاق
هر کدام از تحلیل‌های اجتماعی خواه‌ناخواه براساس یک نظریه اجتماعی به معنای عام کلمه انجام می‌شود. نکته مهم این است که هر نظریه مبتنی بر مبانی و اصول موضوعه ویژه خود است و به کارگیری آن نظریه در محیط اجتماعی و فرهنگی که نظریه در آن شکل گرفته راهگشا، و در محیط بیگانه با نظریه مشکل آفرین خواهد بود.
اساسی‌ترین پرسش در حیات انسان این است که در زندگی اخلاقی خود از چه مقامی باید اطاعت کند؟ پاسخی که مکتب جامعه‌گرایی به این پرسش حیاتی می‌دهد دیدگاهی است که جامعه‌گرایی اخلاقی نام گرفته است. بنیان‌گذار این مکتب «امیل دورکیم» جامعه‌شناس پوزیتیویست است. روش‌شناسی نظریه‌های علوم انسانی غربی می‌تواند گام نخست در ارزیابی و گزینش آنها باشد و نیز در مقام بازسازی علم مدرن و بازخوانی علوم اخلاقی ما را یاری رساند. دورکیم نظریاتش چه در زمان حیات و چه پس از آن، تأثیرات بسیاری بر علومی انسانی مدرن و سیاست‌گذاری‌های مبتنی بر آن داشته است. دیدگاه‌های اخلاقی او مبتنی بر مبنای اصالت جامعه‌ای وی می‌باشد. او معتقد است اصالت با جامعه است نه فرد؛ بر همین اساس ارزش‌های اخلاقی نیز منشأ اجتماعی دارند. همچنین بر آن است که حق هرگونه قانون‌گذاری از جمله قانون‌گذاری اخلاقی با جامعه است.
ابراهیم حاجیانی متولد (۱۳۴۶) جامعه‌شناس ایرانی و اولین مدیر مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران است که این مسئولیت را از (۱۳۸۰ ـ ۱۳۸۶) بر عهده داشت. او از ابتدای سال (۱۳۹۷) مدیرگروه پژوهش‌های فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک است. او در کتاب جامعه‌شناسی اخلاق به مخاطبان می‌گوید که برای آینده نیازمند طراحی نظام اخلاقی ترکیبی یا چندپایه‌ای هستیم چراکه نمی‌توان بر پایه اخلاق سنتی، جامعه ایرانی را کماکان اخلاقی نگه داشت. این امر مستلزم افزودن مبانی جدیدی به حوزه اخلاقی جامعه است. وی در سه فصل به این مبانی پرداخته است. نظریه‌های اخلاق، شهروندی و اخلاق‌پژوهی، بررسی داده‌ها و یافته‌های موجود، تحلیل و اخلاق اجتماعی در جامعه ایران از محورهای اصلی مورد بحث در این کتاب هستند.
فصل‌های کتاب جامعه‌شناسی اخلاق
در فصل اول کتاب جامعه‌شناسی اخلاق با کلیات آشنا شده و پس از طرح مسئله با عناوینی مانند گفتمان غالب در وضعیت اخلاق در جامعه مدرن، جامعه‌شناسی اخلاق، مروری بر تعاریف اخلاق، نظریه‌های اخلاق، تفکیک اخلاق اجتماعی با اخلاق مدیریت و … همراه خواهید بود.
فصل دوم راجع به وضعیت مؤلفه‌ها و شاخص‌‌های اخلاق اجتماعی در پژوهش‌های تجربی و … است. بررسی انواع داده‌ها با شیوه‌های مدرن، جداول و تقسیم‌بندی‌ها و نمودارهای تحقیقاتی در فصول مختلف، نشان‌دهنده عزم راسخ نویسنده در تألیف کتابی جامع در این زمینه می‌باشد.
در فصل سوم با تحلیل اخلاق اجتماعی در جامعه ایران روبه‌رو هستیم. تحلیل وضعیت اخلاقی اجتماعی بر اساس متغیرهای پایه‌ای یا ساختاری در این فصل بررسی شده و ما را با آینده‌مان مواجه می‌کند. آینده‌ای که شاید به زعم نویسنده آینده‌ای بهتر و اخلاقی‌تر باشد.
ابراهیم حاجیانی می‌گوید: پیشرفت‌های جدید حوزه تکنولوژی، اخلاق را در جامعه طرح‌ریزی کرده و مدرنیته و عناصر فردگرایی را هم لحاظ نموده است و به نحوی پاسخ‌گوی نیازهای فرد شده، همچنان که تغییرات جوامع را نیز در عرصه جهانی مدنظر داشته و به بررسی آنها می‌پردازد.
کتاب حاضر، پژوهشی است که در آن به چگونگی وضعیت اخلاق عمومی و پای‌بندی مردم به ارزش‌های اخلاقی در جامعه ایران پرداخته شده است. در خلال این پژوهش تلاش شده با هدف توصیف وضعیت اخلاق اجتماعی، در جامعه کنونی ایران، اثر و متنی جامع در باب جامعه‌شناسی اخلاق ایجاد شود. مؤلف بیان می‌دارد که اخلاق به‌عنوان مرکز ثقل نظام اجتماعی در ادبیات علوم اجتماعی همواره مورد توجه جامعه‌شناسان در دوران کلاسیک و پس‌ازآن بوده است.
جمع‌بندی
سؤال مهم این است که ما در چه وضعیت اخلاقی هستیم؟ تحول اخلاقی در يك جامعه بايد دو ويژگی داشته باشد، اول اينكه آمار آسيب‌هاي اجتماعي به لحاظ کمّی، كاهش يابد و دوم از عمق بي‌اخلاقی‌ها به لحاظ کیفی، كاسته شود. آيا در جامعه امروز ما شاهد اين دو تغيير هستيم؟! آيا اين تحول در جامعه ما به‌وقوع پيوسته است؟!
به نظر نمی‌رسد چنین باشد. بنابراين چه به لحاظ كمّي و چه كيفي اتفاقی كه در جامعه ما افتاده سقوط و بحران اخلاقي است! امروز با ما معضل مصرف علنی مواد مخدر در کوچه‌ها و خیابان‌ها و پارك‌ها مواجه هستيم؛ يعني هنجار شدن يك ناهنجاری. دزدي مقالات علمی در جامعه علنی شده است مانند اتفاقات اخير در حوزه‌های آكادميك. اين مشكل قبلاً هم بوده اما در نهان؛ ولي امروز جامعه ما بيش از پيش در سرازيري سقوط اخلاقی قرار گرفته‌است و ناهنجاری‌ها بيشتر و بيشتر هنجار می‌شوند.
از نگاه جامعه‌شناسی با قاطعیت می‌توان گفت: ما نيازمند يك الگوی نوين هستيم كه ماهيتاً متفاوت با الگويی باشد كه طی سه، چهار دهه اخير تحت آن رفتار كرده‌ايم. ابراهیم حاجیانی کتاب پیشِ رو را روشی جدید در ایران دانسته و توضیح داده است: «متاسفانه اغلب تحقیقات این حوزه برآوردهای منفی از وضعیت اخلاقی جامعه ارائه می‌دهند در حالی که این تحقیق که بر اساس تحلیل‌های دیگر انجام شده نشان می‌دهد، وضع اخلاق در جامعه ایران خیلی منفی نیست».
اطلاعات شناسنامه‌ای کتاب جامعه‌شناسی اخلاق:
- مؤلف: ابراهیم حاجیانی
- ناشر: جامعه‌شناسان
- موضوع: اخلاق، جامعه‌شناسی
- زبان: فارسی
- سال چاپ: ۱۳۹۳
- نوبت چاپ: ۱
- تیراژ: ۱۱۰۰ نسخه
- تعداد صفحات: ۲۱۶
