چرا گردشگران در سفر بی‌اخلاق می‌شوند؟

به نظر می‌رسد تنش میان گردشگران و ساکنان محلی در سراسر جهان، رو به افزایش است. اغلب انتقادها علیه گردشگران به‌خاطر رفتارهای نامناسب و ایجاد مزاحمت برای مردم محلی است. در بارسلونا، ونیز و هنگ کنگ، اعتراض‌های فراوانی علیه رفتار گردشگران انجام شد.

اعتراض هنگ کنگی‌ها به گردشگران، به این دلایل بود: ایجاد سروصدا، بی‌ملاحظگی، ادرار در ملأعام، خرید بیش از اندازه اقلام ضروری مانند شیر خشک نوزاد و به‌صورت کلی، رعایت نکردن آداب‌ورسوم محلی. به‌طور خاص توریست‌های چینی، با انتقادهای شدیدی در هنگ کنگ و تایلند روبه‌رو شدند.

در اسپانیا، اغلب انتقادها از گردشگران بریتانیایی به‌خاطر رفتارهای سطح‌پایین بود.

با این حال، اخلاق گردشگران کمتر مطالعه شده و پرسش‌های بسیاری درباره رفتار آنها بی‌پاسخ باقی مانده است. پرسش‌هایی مانند اینکه با توجه به تفاوت ارزش‌های اخلاقیِ بازدیدکنندگانی که از نقاط مختلف جهان می‌آیند، آیا ارزش‌های اخلاقی آنها نسبت به ساکنان محلی متفاوت است؟ آیا مردم وقتی در تعطیلات هستند، بیشتر از وقتی که در کشور خودشان زندگی می‌کنند، کارهایی که از نظر اخلاقی مشکوک است، نمی‌کنند؟

چه کردیم؟

طبق مطالعه تازه منتشرشده ما، دست‌کم در هنگ کنگ، بین داوری‌های اخلاقی گردشگرانی که از مناطق مختلف می‌آیند با ساکنان محلی، تفاوت‌های اساسی وجود دارد.

ما از میان گردشگرانِ سرزمینِ اصلی چین،¹ گردشگران غربی و ساکنان محلی هنگ گنگ نظرسنجی کردیم تا بفهمیم هر کدام از پنج سناریو زیر، تا چه میزان از نظر اخلاقی پذیرفتنی است؟

سناریوهای ما: خرید محصولات تقلبی، رفتار نامناسب در ملأعام به‌خاطر مستی، رعایت نکردن نوبت در صف، دروغ گفتن درباره سن کودک (به‌خاطر تخفیف گرفتن) و استفاده از خدمات فاحشه‌ها.

در مطالعه بعدی، برای فهم دقیق‌تر میزان پذیرفتنی بودن این سناریوها برای پاسخ‌دهندگان، یک رویکرد اخلاقی چندبُعدی را به کار گرفتیم. در این رویکرد جامع، از نظریه‌های مختلفِ اخلاق هنجاری برای فهم داوری‌های اخلاقی استفاده کردیم.

سپس از پاسخ‌دهندگان پرسیدیم آیا احتمال می‌دهند در کشور و خارج از کشورشان، این کارها را انجام دهند.

در دیار غربت

بررسی رفتار گردشگران، به‌طور خاص برای تأمل پیرامون بحثِ تصمیم‌گیری اخلاقی، جالب است. شاید در کشورمان مجبور باشیم به‌خاطر برخی فشارهای اجتماعی، به‌نحو خاصی رفتار کنیم. شاید سایه سنگین داوری‌های اقوام، دوستان یا همکاران را بر سرمان حس کنیم. شاید فکر کنیم افرادی که ما را می‌شناسند، به‌سادگی از رفتارهای نادرست ما باخبر می‌شوند. شاید هم از عواقب طولانی‌مدت کارهای‌مان بترسیم.

اما وقتی از کشور خارج می‌شویم و به جاهایی سفر می‌کنیم که نه کسی ما را می‌شناسد و نه قرار است برای مدت طولانی آنجا بمانیم، خبری از آن فشارها نیست. در این صورت، شاید گردشگری فعالیتی خودگرایانه و غیرمسئولانه به نظر برسد.

دست‌کم، می‌توان چنین نظریه‌ای ارائه کرد.

میانگین امتیازِ میزان پذیرفتنی بودنِ اخلاقیِ آن پنج سناریو از ۷.

در مجموع، پاسخ‌دهندگانْ استفاده از خدمات فاحشه‌ها و رعایت نکردن نوبت در صف را ناپذیرفتنی‌ترین، و خرید محصولات تقلبی را پذیرفتنی‌ترین سناریو دانستند.

رتبه مشابه دو کار کاملاً متفاوتِ رعایت نکردن نوبت در صف و استفاده از خدمات فاحشه‌ها، برای ما تعجب‌آور بود. یک تبیین احتمالی می‌تواند این باشد که اکثر افراد با کسانی که نوبت را در صف رعایت نمی‌کنند، مواجهه مستقیم داشتند و پیامدهای منفیِ فوری و قطعی آن (چند دقیقه معطلی بیشتر) را به یاد دارند.

افرادْ رعایت نکردن نوبت در صف را غیرمنصفانه و غیراخلاقی می‌دانند و معتقدند پایه‌های هنجارهای اجتماعی را سست می‌کند.

وظیفه‌گراییِ ایمانوئل کانت می‌تواند تبیین خوبی از سناریو خدمات فاحشه‌ها ارائه دهد. فاحشگی انسان را به ابزاری برای کسب اوج لذت جنسی فرومی‌کاهد. فاحشگی این اصل را نقض می‌کند: باید با هرکسی به‌مثابه غایت فی‌نفسه رفتار کرد، نه به‌مثابه ابزاری برای تحقق غایات خود.

وقتی از کشور خارج می‌شویم و به جاهایی سفر می‌کنیم که نه کسی ما را می‌شناسد و نه قرار است برای مدت طولانی آنجا بمانیم، خبری از آن فشارها نیست. در این صورت، شاید گردشگری فعالیتی خودگرایانه و غیرمسئولانه به نظر برسد.

خیلی جالب است که فروش محصولات تقلبی در بسیاری از کشورها از جمله هنگ گنگ غیرقانونی است، اما خرید آنها پذیرفتنی‌ترین سناریو بود. نمی‌توان منکر پیامدهای مثبتِ خرید محصولات تقلبی برای خریداران (هزینه کمتر) و تولیدکننده‌ها و فروشنده‌ها (سود) شد.

با توجه به شیوع و فراوانیِ فروش محصولات تقلبی در هنگ گنگ، به نظر می‌رسد که این مسئله در آنجا پذیرفتنی است. خیلی بعید است کسانی که کالاهای تقلبی می‌خرند، درباره سودِ ازدست‌رفته برندهای لوکس احساس گناه کنند.

تأثیرات فرهنگی

ما به این نتیجه رسیدیم که هر فرهنگی اخلاق مختص خودش را دارد. در نظرسنجی ما هم بین آن دو گروهِ بازدیدکننده و ساکنان محلی هنگ گنگ تفاوت‌هایی وجود دارد.

گردشگران سرزمینِ اصلی چین در مقایسه با گردشگران غربی، فکر می‌کنند خرید محصولات تقلبی در هنگ گنگ، رعایت نکردن نوبت در صف و دروغ گفتن درباره سن کودک برای گرفتن تخفیف پذیرفتنی‌تر است. از دیگر سو، گردشگران غربی استفاده از خدمات فاحشه‌ها را پذیرفتنی‌تر می‌دانند.

هر دو گروه، بدرفتاری در ملأعام به‌علت مستی را پذیرفتنی‌تر از هنگ گنگی‌ها می‌دانند. در مجموع، به نظر می‌رسد که ساکنان محلی هنگ گنگ اخلاقیات سختگیرانه‌تری در مقایسه با آن دو گروه دارند.

گردشگران غربی احتمال انجامِ تمام سناریوها را در تعطیلات بیشتر از کشور خود می‌دانستند (به‌جز بدرفتاری‌های ناشی از مستی). ساکنان محلی هنگ کنگ هم تمام این کارها را در تعطیلات بیشتر از کشور خود انجام می‌دهند.

در مقابل، گردشگران سرزمینِ اصلی چین اکثر سناریوها را در کشور خود راحت‌تر از تعطیلات انجام می‌دادند (به‌استثنای استفاده از خدمات فاحشه‌ها). به نظر می‌رسد گردشگران چینی از بدنامیِ اخیر خود، به‌خصوص در هنگ گنگ، باخبرند.
به همین منظور، دولت چین اطلاعات آموزشی منتشر می‌کند و از سال ۲۰۱۵، گردشگران «غیرمتمدن» را در لیست سیاه قرار داده است. هدف از این کار، به حداقل رساندن رفتارهای نامناسب در خارج از کشور است.

الان احتمال اخلاقی‌ترْ رفتار کردنِ گردشگران چینی بیشتر است، زیرا نمی‌خواهند در لیست سیاه قرار گیرند و امنیت شخصی خود را به خطر اندازند.

نتیجه اخلاقی

به نظر می‌رسد آنچه اخلاقی می‌دانیم، تا حد زیادی به فرهنگی که در آن رشد کردیم و زندگی می‌کنیم، بستگی دارد. به عبارت دیگر، ما کاری را انجام می‌دهیم که فکر می‌کنیم برای افرادی که می‌شناسیم و در جایی که هستیم، پذیرفتنی است.

اصول فردی، اخلاق شخصی و درکِ انصاف، شاید راهنمای سختگیرانه‌تری برای افراد به امور اخلاقی پذیرفتنی باشد. اما به نظر می‌رسد تأکید بر پیامدها و عواقبِ اعمال، افراد را از انجام دادن کارهای مشکوک اخلاقی، بیشتر بازمی‌دارد.
این ایده درست به نظر می‌رسد که به‌خاطر نبود برخی فشارهای اجتماعی، احتمال بدرفتاریِ افراد در تعطیلات بیشتر از کشورشان است. اما گردشگران چینی نشان دادند که همیشه هم این‌طور نیست.

شاید بهترین استراتژی برای کاهش دادنِ رفتارهای غیراخلاقی گردشگران این باشد که آنها را هم جریمه کنیم، هم آموزش دهیم.