نقد و بررسی چهار تعریف حریم خصوصی از منظر فلسفۀ اخلاق در غرب
مقدمه
بحث درباره حریم خصوصی، بحثی دشوار است و برخی آن را به تفحص در یک زمین اخلاقی باتلاقی تشبیه کرده‌اند که اول انسان پا در یک زمین سفت و محکم می‌گذارد، ولی هرچه پیش می‌رود زمین سست‌تر و لغزنده‌تر می‌شود. یکی از مشکلات این بحث به تعریف حریم خصوصی بازمی‌گردد. ارائه تعریف دقیقی که جامع افراد و مانع اغیار باشد، کار دشواری است.
هدف از نگارش این مقاله، بررسی مشهورترین تعریف‌هایی است که در موضوع حریم خصوصی عرضه شده و نقد و بررسی آن‌ها از نگاه نگارنده، با ارجاع به مهمترین نقدهاست. با مراجعه به منابع مربوط، معلوم می‌شود که تعاریف دیگری غیر از این چهار تعریف نیز وجود دارد، ولی آنچه اینجا آمده مهمترین تعاریفی است که در کتب اخلاقی و حقوقی بدانها اشاره شده است.
از آنجا که موضوع حریم خصوصی مربوط به علوم مختلفی از جمله، اخلاق و حقوق است و هر دو رشته به تعریف این موضوع نیازمندند، مباحث طرح‌شده از دسته‌ای از منابع اخذ شده‌اند که در هر دو رشته نگاشته شده‌اند، ولی نگارنده به دلیل تناسب با عنوان مقاله، به منابع حقوقی کمتر توجه کرده است. به اعتقاد برخی، گرچه تعریف حریم خصوصی نیازمند آشنایی با کاربردهای معمول این لفظ است، اما این امر برای شناخت معنا کافی نیست؛ چون روش‌های معمول ما در گفتار و استعمال، آکنده از ناهماهنگی‌ها، ابهام‌ها و تناقض‌هاست. آنچه بدان نیاز داریم، تعریفی است که با گستره‌ای از زبان عادی هماهنگ باشد؛ به گونه‌ای که این تعریف با کاربرد عرف عام سازگار باشد و مایۀ تعجب آنان نشود. در اصول فقه قاعده‌ای کلی داریم که در آن استعمال، اعم از حقیقت است و نکته اضافه در اینجا این است که کاربردهای واژۀ حریم خصوصی، با ابهام‌هایی همراه است که لازم است در تعریفی دقیق برطرف شود.
در اصول فقه قاعده‌ای کلی داریم که در آن استعمال، اعم از حقیقت است و نکته اضافه در اینجا این است که کاربردهای واژۀ حریم خصوصی، با ابهام‌هایی همراه است که لازم است در تعریفی دقیق برطرف شود.
ویلیام پرنت1 معتقد است که تعریف «حریم خصوصی» باید ما را قادر سازد که با سازگاری، وضوح و دقت درباره مفاهیمی کلی که حریم خصوصی بدانها تعلق دارد، سخن بگوییم. افزون بر آن، این تعریف نباید به گونه‌ای باشد که به حوزه معنایی و کاربردی دیگر مفاهیمی که درون این دسته کلی قرار می‌گیرند تعدی کند. تمیز دادن بین ارزش‌های گوناگون اگر به‌گونه‌ای مفید و موجه صورت پذیرد، بهترین راه برای تحلیل و استخراج مفهوم حریم خصوصی است. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم کلام او را با تعبیری بومی تبیین کنیم، به اعتقاد او، تعریف حریم خصوصی باید جامع افراد و مانع اغیار باشد. با توجه به این نکات، می‌توان شرایط ذیل را برای تعریف حریم خصوصی بیان کرد:
- با زبان عادی هماهنگی دارد؛
- تبادر، صحت حمل و عدم صحتِ سلبْ از ویژگی‌های آن است؛
- وضوح در تعریف با مفاهیمی که حریم خصوصی بدانها اشاره دارد؛
- دقت در تعریف، به این معنا که جامع افراد و مانع اغیار باشد و همه مصادیق خود را شامل شود و بی‌مورد به مفاهیم دیگر گسترده نشود؛
- بین ارزش حریم خصوصی و دیگر ارزش‌ها تمایز گذارد؛
- مستثنیات حکمی را در تعریف موضوع دخیل نسازد.
هدف از نگارش این مقاله آنست که ضمن تبیین این تعاریف، مجموعه‌ای از نقد و بررسی‌هایی که در مورد این تعاریف از حریم خصوصی آمده، تبیین شود تا زمینه‌ای علمی برای دست‌یابی به تعریف نهایی حریم خصوصی فراهم شود. در عین حال، این مقاله از نوآوری در بررسی نقدها برخوردار است و برخی از نقدهای موجود در این مقاله مستقیماً از تحلیل‌های معنایی نگارنده است
…
