فضیلت‌گرایی اخلاقی در تفسیر متن مقدس
در این مقاله طی یک روش تحلیلی-مقایسه‌ای، پس از تشریح معنا، دامنه و مصداق متون مقدس، ابتدا روش‌شناسی تفسیر و در ادامه رویکرد اخلاقی مطلوب در فرایند تفسیر این متون را معرفی می‌کنیم.
نتیجه‌ی بحث این است که:
الف) متن مقدس واجد سه وصف رازآمیزی، قدرتمندی و هیبت است؛
ب) بانظربه موفقیت تاریخی و تأثیر ایمانی متن مقدس، تعیین و تحدید مصداق برای آن امکان پذیر خواهد بود؛
ج) تفسیر متن مقدس از پیش‌فرض مؤمنانه‌ی خوانندگان خود آغاز شده و با طی دو مرحله‌ی نشانه‌ی ساختاری و بطون معنایی، تا لایه‌های پایان‌ناپذیری از معانی پیدا و پنهان اثر امتداد می‌یابد؛
د) اگر خواننده‌ی مؤمن به متن، بر مدار موازین اخلاق فضیلت سلوک کند، ضمن عبور از مرحله‌ی تبعیت محض از قواعد و سنت‌ها، بی‌واهمه از آثار هم‌نشینی خود با متن، نفس متعالی زیستن در جهان اثر مقدس را تجربه می‌کند که این تعالی با تعالیم عارفان، مشخصاً آموزه‌های ابن عربی درباب سلوک انسان، مقارن است.
مقدمه
این مقاله می‌کوشد به ترتیب، به پرسش‌های زیر پاسخ دهد:
الف) منظور از متن مقدس (قدسی) چیست؟
ب) معیار تشخیص این متون چگونه به دست می‌آید؟
ج) فرآیند درک و تقسیر متن مقدس چگونه است؟
د) در جریان فهم و تفسیر مقدس، خواننده – مفسر متن، مطابق با کدام مسلک اخلاق هنجاری طی طریق می‌کند؟
در حقیقت نویسنده می‌کوشد با طرح این نظر که متون مقدس، در معنایی که در این مقاله بیان خواهد شد، روش‌شناسی تفسیری خاص خود را دارند، به تحلیل اخلاقی این فرآیند تفسیری بپردازد و روش مفسران مؤمن به این متون را مطابق طریقی که آن را مطلوب می‌داند، ترسیم کند و آنگاه موردمداقه‌ی اخلاقی قرار دهد.
پیشینه تحقیق
در باب پیشینه موضوع (یعنی روش‌شناسی و اخلاق تفسیر متن مقدس در معنای عام) البته فعالیت‌های تحقیقی قابل توجهی انجام شده است. این مسئله در جهان اسلام و با صورت‌بندی دوگانه‌ی تفسیر/ تطبیق گسترش یافته است. علامه طباطبایی در مقدمه خود بر تفسیر المیزان، آنچه را به تطبیق اشتهار یافته و حاوی تحمیل معلومات قبلی مفسر بر آیات کریم است، تشریح می‌کند.
اما با التفات به این موضوع پردامنه، به زعم نگارنده این مقاله، بحث روش و فرآیند تفسیر متن مقدس و تأکید بر نقش ویژه اخلاق فضیلت در این مسیر، یکی از مسائل این موضوع عمومی و تاریخی است که طرح و تحلیل این مسئله خاص برای نخستین بار به رشته تحریر آمده است.
این توضیح هم لازم است که نویسنده مجموعه تعابیر و ادبیات رایج در موضوع امر قدسی (به عنوان یکی از مباحث فلسفه دین معاصر) را اخذ و آنها را در متن پیش رو متناسب با طرح و ساختار مقاله خود صورت‌بندی کرده است.
همچنان با رجوع به بحث فضیلت‌گرایی در فلسفه اخلاق معاصر نیز مسیر اخذ و اقتباس مشابهی را طی کرده و به صورت‌بندی موردنظر خود نزدیک شده است. در حقیقت هرچند که تمامی اصطلاحات فنی به کار رفته در این مقال، در ادبیات رایج در فلسفه دین و فلسفه اخلاق معاصر جریان دارد، اما نگارنده تنظیم جدیدی از کاربرد واژگان فنی عرضه کرده است.
چیستی متن مقدس
متن مقدس رهاوردی از امر قدسی به شمار می‌آید. از این رو بر اساس رابطه طولی میان این دو، ابتدا به تشریح حوزه معنایی امر قدسی روی آورده و پس از آن به بیان چیستی متن مقدس، به مثابه متنی که واجد صفات و خصائصی همسو با خاستگاه خود تلفی می‌شود، خواهیم پرداخت.
…
