ارزیابی سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی بر اساس اصل اخلاقی زیان‌نرسانی
زمینه و هدف: پیشرفتهای سریع دانشمندان در رشته زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک موجب شده اصل اخلاقی زیان‌نرسانی در حوزه علوم زیستی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی یکی از جدیدترین دستاوردهای زیست‌فناوری است. امروزه بحث از ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی یک موضوع جنجال‌برانگیز در سرتاسر جهان است. هدف از این مقاله ارزیابی سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی با تأکید بر اصل اخلاقی زیان‌نرساندن به انسان با استناد به مدارک و شواهد موجود است.
روش: روش پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی است و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است.
ملاحظات اخلاقی: در نگارش این مقاله، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: حل مشکل گرسنگی جهانی، بالارفتن کیفیت مواد غذایی، بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان و حفظ سلامت محیط زیست از مهم‌ترین مزایای تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی هستند. تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی به عنوان راه حلی مناسب برای تأمین نیازهای غذایی بشر معرفی شده‌اند، در حالی که سلامت و ایمنی این غذاها مورد اختلاف است. مخالفان، ایمنی و سلامت این غذاها را به دلیل عدم توافق علمی و بروز خطرات احتمالی نمی‌پذیرند و معتقدند در تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی اصل اخلاقی زیان‌نرسانی مراعات نمی‌شود. در مقابل، موافقان به دلیل توافق علمی بر ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی، نتایج آزمایش‌های موردی و تجربه موفق مردم آمریکا مدعی ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی و هماهنگی تولید این غذاها با اصل اخلاقی زیان‌نرسانی هستند.
نتیجه‌گیری: تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی با مزایای قابل توجهی همراه است، اما درباره مضرات استفاده از این فناوری مسائل ناشناخته بسیار زیادی وجود دارد. وجود خطرات احتمالی در تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی و عدم قطعیت علمی درباره وقوع این خطرات، دلیلی برای اجرای اصل احتیاط در تولید این غذاهاست.
مقدمه
غذا یکی از نیازهای اصلی بشر است. گرسنگی و سوءتغذیه علت مستقیم بسیاری از بیماری‌های کودکان و بزرگسالان است. اختلال در رشد، ضعف سیستم ایمنی بدن و معلولیت‌های برگشت‌ناپذیر از نتایج مستقیم رژیم غذایی نامناسب است. طبق اعلام مدیر کل سازمان جهانی بهداشت (WHO: World Health Organization) مهم‌ترین عامل کوتاهی قد ۲۰۸ میلیون نفر در جهان سوءتغذیه است و بیش از ۹۰۰ میلیون نفر به دلیل کمبود ید مشکلات تیروئیدی دارند. دلیل وجود ۱۶ میلیون عقب‌افتاده ذهنی و ۵۰ میلیون بیمار مغزی نیز مصرف ناکافی غذاهای حاوی ید است. بنابراین غذا در حفظ سلامت انسان ضروری است.
تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی به عنوان راه‌حلی مناسب برای تأمین نیازهای غذایی بشر معرفی شده‌اند، در حالی که سلامت و ایمنی این غذاها مورد اختلاف است.
پیشرفتهای اخیر در رشته‌های زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک امکان تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی را فراهم کرده است. کشاورزان و دامداران از دیرباز با بهره‌گیری از روش‌های سنتی کشاورزی و دامپروری به دستکاری و اصلاح گیاهان و جانوران مشغول بوده‌اند، اما امروزه بیوتکنولوژی ابزارهای پیشرفتهای را برای دستکاری ژنتیکی همه موجودات زنده با صفاتی کاملا جدید به وجود آورده است. با استفاده از مهندسی ژنتیک می‌توان از هر موجودی مانند ویروس، باکتری، گیاه و یا حیوان یک ژن را جداسازی کرده و پس از تغییر آن، آن را به یک موجود دیگر مثل حیوان یا باکتری منتقل نمود.
منظور از غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی در این مقاله، غذاهایی هستند که از موجودات اصلاح‌شده ژنتیکی به وسیله ابزارهای پیشرفته بیوتکنولوژی پدید می‌آیند. موجودات اصلاح‌شده ژنتیکی موجوداتی هستند که Genome (محتوای ژنتیکی یک موجود زنده) آنها به منظور ایجاد یا حذف یک صفت خاص تغییر یافته است. برنج، کانولا، ذرت، گوجه فرنگی، کدوسبز، سیب‌زمینی اصلاح‌شده ژنتیکی و … از غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی تولیدشده در جهان هستند.
تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی به عنوان راه‌حلی مناسب برای تأمین نیازهای غذایی بشر معرفی شده‌اند، در حالی که سلامت و ایمنی این غذاها مورد اختلاف است. مخالفان، ایمنی و سلامت این غذاها را به دلیل عدم توافق علمی و بروز خطرات احتمالی نمی‌پذیرند.
به نظر مخالفان، در تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی اصل اخلاقی زیان‌نرسانی مراعات نمی‌شود. در مقابل، موافقان ادعا می‌کنند که غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی برای سلامت انسان مضر نیستند و حتی به دلیل ارزیابی مناسب، این غذاها را ایمن‌تر و سالم‌تر از غذاهای اصلاح‌نشده می‌پندارند. آنها برای اثبات مدعای خود به توافق علمی بر ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی و نتایج آزمایش‌های موردی و تجربه موفق مردم آمریکا تمسک می‌کنند و نتایج آزمایش‌هایی را که عدم ایمنی این غذاها را اثبات می‌کنند، مردود و غیرعلمی می‌دانند. آنها معتقدند تولید غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی به سلامت انسان‌ها زیان نمی‌‌رساند؛ از این رو با اصلا اخلاقی زیان‌نرسانی هماهنگ است. زیان‌نرساندن یکی از اصول چهارگانه اخلاق زیستی و اخلاق غذا است. درست است که در بعضی مطالعات به ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی برای سلامت انسان پرداخته شده است، اما پژوهشی که در آن دلایل موافقان و مخالفان ایمنی و سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی از منظر اصل اخلاقی زیان‌نرساندن به طور مفصل و به روز بررسی و نقد شده باشد، موجود نیست. از همین رو در این مقاله سعی می‌شود با استناد به مدارک و شواهد موجود، سلامت غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی بر اساس اصل زیان‌نرساندن بررسی و تحلیل شود.
…
