نقد کتاب «فرااخلاق» اثر سایمون کرچین

آقای زندی:

به نام خدا عرض سلام و احترام دارم خدمت عزیران حاضر که لطف فرموند وقتشون را در اختیار ما قرار دادند. من در این ۲۰ دقیقه توضیحی در مورد کتاب و ترجمه عرض می‌کنم. و یک توضیح کلی هم در مورد نظریه احساس که نظریه مختارمولف هست، بیان می‌کنم.

سایمون کرچین

کتابی که توفیق ترجمه آن را داشتیم با نام فرااخلاق¹ یک درسنامه است درحوزه فرااخلاق که آقای سایمون کرچین، دانشیار فلسفه دانشگاه کنت و رئیس دانشکده علوم انسانی همان دانشگاه، این کتاب را نوشتند. ایشان عمدتا معطوف به فرااخلاق و اخلاق هنجاری فعالیت دارند. البته درحوزه زیبایی‌شناسی، متافیزیک، فلسفه سیاسی، اخلاق پزشکی و معرفت‌شناسی هم تحقیقات و مقالاتی دارند. از اعضای موسس مرکز زیبایی‌شناسی کنت و عضو کمیته اجرایی انجمن فلسفه بریتانیا هستند.

معرفی کتاب فرااخلاق

دلیل انتخاب این کتاب (که به پیشنهاد آقای کیوان‌فر بود) این بود که این کتاب مشتمل برمباحث رازآمد فلسفه اخلاق هست. و نسبت به کتاب های قدیمی‌تر مانند کتاب میلر² مفصل‌تر است. اما در حین ترجمه کار مزایای دیگر از کتاب را دریافتیم که به اختصار عرض می‌کنم.

اولا، در مقام یک درسنامه مقدماتی، کتاب متن یک‌دستی دارد. برای نمونه نسبت به حجم کتاب میلر، نقل قول اصلا ندارد به غیر از یک مورد و تمام متن به صورت یک‌دست در اختیارخواننده قرار می‌گیرد.

دوما، در نقد هر دیدگاه فرااخلاقی اهتمام مولف به بیان نقاط قوت دیدگاه هست. و این خیلی برای مخاطب بحث مفیدی است که نقاط ضعف و قوت دیدگاه را دریابد و به نظرش دیدگاه، دیدگاه بی‌پایه و بی‌اساسی نباشد.

سوما، نکته‌ای که دوباره تاکید می‌کنم ارائه مباحث فرااخلاقی جدید است که در فارسی نیست و تقریبا نیمی از کتاب جدید است. البته این درسنامه متعارف نیست و از ساختار درسنامه‌های معمول برخوردار نیست. به نظر این یک حسن است برای کتاب و خواندن کتاب را برای مخاطب آسان‌تر می‌کند.

ترجمه کتاب

درباره ترجمه کتاب، ما تمام متن کتاب را به صورت مشترک ترجمه کردیم. این‌طور نبود که بخشی از کتاب را من ترجمه کنم بخش دیگر را آقای قربان بابایی، بلکه تمام متن را باهم مباحثه کردیم و خروجی کار یک محصول مشترک است. این کار وقت زیادی از ما گرفت اما خودمان از نتیجه این کار راضی‌تریم. در ترجمه هم به دلایلی بیشتر اهتماممان به دقت در برگردان بود، که این شاید بعضی جاها مخل روانی متن شده، البته در ویرایش‌ها متن خیلی بهتر شده. ولی ممکن است بازهم جاهایی روان بودن متن دچار مشکل شده باشد که ما ترجیح دادیم روان بودن را فدای دقت کنیم.

بر فارسی‌نویسی هم اصرار داشتیم تا کم‌تر از واژه‌های عربی استفاده کنیم، این هم به مذاق بعضی از دوستان خوش نیامد ولی ترجیح ما بر این بود و عمده دشواری ترجمه هم در برگردان مطالب جدید بود که سابقه‌ای در فضای ذهنی ما و در فضای زبان فارسی نداشت. این طبیعتاً انرژی زیادی از ما گرفت که می‌بایست ابتدا خودمان معنا را متوجه می‌شدیم و بعد معادلی جایگزین کنیم، درهمین راستا معادل‌گزینی برای واژهای جدید هم یک مشکل بود که بعضاً معادل‌هایی بود در زبان فارسی که حق مطلب را ادا نمی‌کرد و ما تصمیم گرفتیم اصل را بر ساد‌گی معادل‌ها بگذاریم تا مثلا معادل دقیق‌تر ولی مغلق‌تری انتخاب کنیم.

معرفی نظریه احساس

مولف در فصل ۶ کتاب نظریه خودش را مطرح می‌کند. اما پیش از آن یک فصل به چیستی فرااخلاق می‌پردازد. سه فصل قبل‌تر سه نظریه واقع‌گرایی اخلاقی مطرح می‌کند که ابتدا از بحث استقلال از ذهن شروع می‌کند. فصل دوم را به طبیعت‌‌‌گرایی و تقلیدگرایی اختصاص می‌دهد (که مفصل‌ترین فصل کتاب است و تقریبا دشوارترین بخش کار برای ترجمه بود و ایشان تحلیل‌های جدیدی از تقلید‌گرایی داشتند). در فصل بعد نظریه خطای مکی را مطرح می‌کند. و فصل پنجم یک دیدگاه ضدواقع‌گرایی ناشناخت‌گرایی است.

بعد از این فصول، در فصل ششم نظریه خودش را مطرح می‌کند که نظریه واقع‌گرایانه است و دوباره برمی‌گردد به واقع‌گرایی و همان شیوه متداول خودش که بیان نقاط قوت و بیان نقاط ضعف دیدگاه هست در این جا هم پیاده می‌کند. و اینجا هم این نکته را مطرح می‌کند که هیچ نظریه‌ای نداریم که بتوان به طور کامل از آن دفاع کرد.

نظریه احساس ۳ ویژگی اصلی دارد. اول، واقع‌گرایانه است. دوم، طبیعت‌گرایانه است. سوم، وابسته به ذهن است. دلیل این‌که این نظریه را نظریه احساس نام‌گذاری کردند این است که بیشتر توجه این نظریه معطوف به احساساتی است که انسان‌ها نوعاً در صدور احکام اخلاقی استفاده می‌کنند که البته نام‌های دیگری هم دارد ولی ایشان نام نظریه احساس را ترجیح می‌دهد.

…