تک‌تیرانداز آمریکایی و تفنگ‌به‌دست‌های تگزاسی

از اسکار و تفنگ‌ها؛ از فیلم تک‌تیرانداز آمریکایی می‌توانیم نکته‌ها بیاموزیم

فیلمش را می‌شناسید دیگر، مگر نه؟ نه‌تنها نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم شده‌است، بلکه احتمالاً از مجموعِ هر هفت فیلم دیگری که نامزد دریافت این جایزه شده‌اند، بلیت‌های بیشتری بفروشد. علاوه بر این، چنان جنجالی بین جناح‌های سیاسی راست و چپ به راه انداخته‌است که باعث می‌شود بلوای قبلی که بر سر مجموعهٔ تلویزیونی خاندان اردکی¹ درگرفت، مانند لحظه‌ای گذرا در دنیای مباحثات فرهنگی جلوه کند.

فیلم تک‌تیرانداز آمریکایی ماجرای زندگی کریس کایل² را روایت می‌کند؛ از سربازان واقعی جنگ عراق و تک‌تیرانداز ارتش. اما درعین‌حال از کشتار ستیزه‌جویان عراقی تمجید می‌کند، ستیزه‌جویانی که کودکان نیز در میانشان هستند. منتقدها معتقدند که فیلم را باید در زمینهٔ مناسبش دید و تحلیل کرد، زمینهٔ آن نیز تهاجمی نظامی است که در وهلهٔ اول اساساً نیازی نبود رخ بدهد.

دربارهٔ صحنهٔ پایانی فیلم کمتر صحبت شده‌است. صحنهٔ پایانی همان‌جایی است که قهرمان را نشان می‌دهد که دارد داخل خانه‌اش قدم می‌زند؛ همان خانه‌ای که بچه‌ها در آن شلوغ‌کاری می‌کنند. او سلاحی کمری در دست دارد و آن را به‌سوی تایا، همسرش، نشانه می‌رود و با لحنی بازیگوشانه می‌گوید که «بخواب و وصیت کن!» تایا نیز می‌گوید که به‌نظر بالاخره دارد با ناراحتی‌های جنگ کنار می‌آید و به زندگی سابقش برمی‌گردد و باز تبدیل می‌شود به همان آدم شوخ و سرزنده‌ای که قبلاً بوده.

این رفتار از هر لحاظ ممکن رفتاری دیوانه‌وار است. مایک هاکبی³ که از آن طرفدارهای دوآتشهٔ تک‌تیرانداز آمریکایی است، اخیراً کتابی را به انتشار رسانده‌است تحت عنوان خدا، تفنگ، بلغور و آب گوشت⁴. این کتاب تمام‌وکمال مخالف هرنوع نظارت بر فروش تسلیحات است، تاجایی‌که هاکبی در فصلی از کتاب خود که مربوط به آموزش‌وپرورش امروزی است، حرفش را این‌گونه آغاز می‌کند که مدارس دولتی همگی موضعی علیه استفاده از سلاح دارند. باوجوداین، باز هم فهرستی در کتاب خود گنجانده‌است از اصول ایمنی استفاده از سلاح. اصولی که در همه‌جای دنیا مقبول همه‌اند. خلاصهٔ بسیاری از این اصول، می‌شود این جمله که هرگز برای شوخی سلاح را به‌سمت کسی نگیرید.

هرگز برای شوخی سلاح را به‌سمت کسی نگیرید.

سناتور کریس مرفی⁵ از ایالت کنتیکت می‌گوید: «بله، اما اگر می‌خواهید از این شکایت کنید که توی فیلم‌ها، با تفنگ رفتارهای سرسری می‌کنند، مجبور نیستید شب جمعهٔ هر هفته که شد، خیلی به خودتان زحمت بدهید تا دنبال چنین چیزی بگردید.» مرفی این فیلم را ندیده‌است، اما یکی از نمایندگان برجستهٔ کنگره است که در دفاع از تصویب قوانینی برای نظارت بر تسلیحات فعالیت می‌کند. این کار از آن شغل‌های دنیاست که ماحصلی برای آدم ندارد. طی سال‌های اخیر همکاران او پشتش را خالی گذاشته‌اند و نپذیرفته‌اند لایحه‌ای فوق‌العاده ساده را تصویب کنند که موضوع آن، بررسی سوابق افراد بوده‌است نه‌تنها این لایحه را تصویب نکرده‌اند، بلکه حتی قانونی دیگر را نیز به تصویب نرسانده‌اند؛ قانونی که فروش تفنگ به افرادی را ممنوع می‌کرد که نامشان در فهرست مراقبتی تروریسم ثبت شده‌است.

تجلیل‌کردن از تفنگ‌ و عبرت‌گرفتن از تفنگ‌به‌دستان

تک‌تیرانداز آمریکایی از یک وجه، که وجه بی‌نهایت بارز و آشکاری‌ است، بزرگداشتی است از فرهنگ تفنگ‌دوستی، اما در عین حال داستانی عبرت‌آموز نیز هست. در همان ایامی که فیلمنامهٔ فیلم در دست نگارش بوده، کریس کایل واقعی هدف گلوله قرار گرفته و کشته شده‌است. او داوطلب شده بوده تا به کمک ادی ری روث⁶، یکی دیگر از سربازان سابق برود که درگیر مشکلاتی بوده و سابقهٔ رفتارهای خشونت‌بار داشته و آشکارا به اختلال اضطراب پس‌ازحادثه مبتلا بوده‌است. کایل معتقد بوده بهترین راه برای آرام‌کردن روث، این است که او را به زمین تمرین تیراندازی ببرد. وقتی در آنجا بوده‌اند، روث تفنگش را به‌سمت کایل و یکی از دوستان کایل چرخانده و هر دو نفر را کشته‌است.

فیلم تک‌تیرانداز آمریکایی را حقیقتاً می‌توان فیلمی دید در تأیید پیغام مسلح خوب – مسلح بد⁷ . لااقل در سکانس آخر که چنین است. کریس کایل واقعی از اینکه توی خانه‌اش قدم بزند و تپانچه‌اش را در دست تاب بدهد، کیف می‌کرد. همسرش گفته‌است که وقتی دورهٔ خدمتش در عراق به پایان رسید و بعدتر حال‌وروزش بهتر شد، با شوخی‌وخنده تفنگ را به‌سمت تلویزیون نشانه می‌رفته و وانمود می‌کرده که آدم‌بدها را می‌زند.

لابی حامی اسلحه در آمریکا آن‌قدر بر مواضعش پافشاری کرده‌ که شاید خود نیز از روی بام بیفتد.

جیسن هال⁸ که فیلمنامهٔ اثر را نگاشته‌، گفته‌است که این صحنه قرار بوده هم نشان بدهد که حال کایل رو به بهبود است، هم سایهٔ شومی روی فیلم بیندازد و خبر از اتفاق خشونت‌باری بدهد که قرار است جایی خارج از قاب دوربین به وقوع بپیوندد.

هال در مصاحبه‌ای تلفنی گفت: «در این سکانس احساس اضطرابی هست که نسبت به پایان‌بندی فیلم پدید می‌آید و روی هم جمع می‌شود.»

لابی حامی اسلحه در آمریکا آن‌قدر بر مواضعش پافشاری کرده‌ که شاید خود نیز از روی بام بیفتد. ایالات تگزاس همان جایی است که هفتهٔ آینده قرار است همان شخصی در آن محاکمه شود که متهم است به قتل کریس کایل. در این ایالت همواره فرهنگ تفنگ‌دوستی حاکم بوده‌است، تا جایی که اگر بازدیدکننده‌ای بخواهد به ساختمان کاپیتول ایالت، یعنی ساختمان اصلی قوهٔ مقننه در ایالت، وارد شود، می‌تواند سلاحی کمری را که مخفی کرده، با خود وارد کند. بعضی‌ها با تمام وجود معتقدند که این وضع به‌قدر کافی رضایت‌بخش نیست. همین افراد ماه گذشته در مراسم افتتاحیهٔ مجلس خواستار آن شدند تا قوانینی جدید به تصویب برسند و حمل آزادانهٔ تفنگ در محیط عمومی را قانونی کنند؛ آن هم ترجیحاً بدون نیاز به جواز لازم.

اگر بازدیدکننده‌ای بخواهد به ساختمان کاپیتول ایالت، یعنی ساختمان اصلی قوهٔ مقننه در ایالت، وارد شود، می‌تواند سلاحی کمری را که مخفی کرده، با خود وارد کند.

حمله به آقای نماینده

یکی از این گروه‌ها که خیلی هم پرجنب‌وجوش است، گروه حمل آشکار شهرستان تارانت⁹ نام دارد. اعضای این گروه به دفتر پانچو نِوارِز ¹⁰، یکی از نمایندگان مجلس، یورش بردند. این نماینده دموکرات است و حامی قوانین پیشنهادی حمایت نمی‌کرده. ویدیویی منتشر شده که نشان می‌دهد در پی این یورش، نِوارز که به‌نظر می‌رسد فوق‌العاده نگران باشد، از تظاهرکنندگان می‌خواهد تا از دفترش بیرون بروند و در همین حین، یکی از آن‌ها در پاسخ نماینده فریاد می‌زند: «منم که دارم بهت می‌گویم از ایالت من بروی بیرون.» وقتی نوارز سعی کرده تا در دفترش را ببندد، یکی از معترضان پایش را لای در گذاشته. شایستهٔ یادآوری است که تمام این اتفاقات در ساختمانی روی داده که در آن، حمل مخفیانهٔ سلاح ابداً هیچ منعی ندارد.

وقتی این غائله فیصله پیدا کرد، نمایندگانی از هر دو حزب جهت همبستگی با نوارز نشان‌هایی به لباس خود زدند که رویش نوشته بود «من پانچو هستم». برای نوارز نیز محافظ گماشتند، چون هم خود او و هم اعضای خانواده‌اش را تهدید به مرگ کرده بودند.

کوری واتکینز¹¹، رهبر گروه حمل آشکار شهرستان تارانت، بعد از این اتفاقات ویدیویی منتشر کرد که در آن مدعی می‌شد نمایندگان قانون‌گذاری که دربرابر این مسائل مقاومت می‌کنند، از یاد برده‌اند که وظیفه‌شان «حفاظت از قانون اساسی است. بگذارید نکته‌ای را بهتان یادآوری کنم: حرکت برخلاف قانون اساسی خیانت است. جزای خیانت هم مرگ است.»

در این اثنا و در ساختمان کاپیتول تگزاس به‌نظر می‌رسد که جوش‌وخروش نمایندگان برای کاستن از قدرت قانون‌های ناظر بر سلاح، در حال کاهش باشد. این خودش پایان خوش به‌حساب می‌آید.