معنویت قدسی (۹)
در درس گفتار هفتم و هشتم درباره ی انواع روابط محتمل میان عقل و وحی، تعارض عقل و وحی و راه حل این تعارض از نظر اخباریان و اصولیان سخن گفتیم، و راه حل آنان را بررسی و نقد کردیم. چنانکه دیدیم این دو دیدگاه، علی رغم تفاوت های ظاهری ای که ب لاظ تئوریک دارند، عملا به تعطیل عقل در قلمرو دین یا شریعت منتهی می شوند. در این درس گفتار، دو دیدگاه دیگر درباب چگونگی حل تعارض عقل و وحی را بررسی می کنیم. این دو دیدگاه نیز از پیشینه ای بلند در فرهنگ ما برخورداند، هرچند متاسفانه عوامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی موجب شده که به حاشیه رانده شوند، و دیدگاه اخباریان و اصولیان تسلط و رواج پیدا کند و به صورت باور عمومی در آید. برخلاف دو دیدگاه قبلی که در سنت فقهی و اصول فقهی شیعی پرورده شده بودند، این دو دیدگاه در سنت عرفانی اسلامی پرورده و صورت بندی شده اند، اما به نظر می رسد که یکی از آنها کشف خود عرفاست، در حالی که دیگری از قرآن و نهج الباتغه الهام گرفته شده است. وجه مشترک این دو دیدگاه این است که برخلاف دیدگاه اخباریان و اصولیان، هیچ یک از این دو دیدگاه به تعطیل عقل در برابر وحی فرمان نمی دهد. لب و گوهر این دو راه حل این است: «اگر عقل ناقص است، آن را تکمیل کنید و اگر اسیر است، آن را آزاد کنید». این دو دیدگاه درباره ی شیوه ی برطرف کردن نقصان عقل با یکدیگر اتفاق نظر دارند و تفاوت شان صرفا در مورد راه و روشی است که برای آزاد کردن عقل پیشنهاد می کنند.
