فرهنگ وقف در احیای جامعه
وقف منشأ خدمات فراوان و ارزنده دینی، علمی، فرهنگی، هنری، رفاهی و بهداشتی در جامعه است که وجود تعداد زیادی بیمارستان، درمانگاه، مدرسه، دارالایتام، کتابخانه و هزارها مسجد، پل، آب انبار وغیره گواه و شاهد آن است. نویسندگان و سخنوران از ابعاد اقتصادی، مذهبی و فرهنگی و … پیرامون وقف قلم‌فرسایی کرده‌اند یا سخن‌ها رانده‌اند. اما در این میان نگاه اخلاقی به وقف، سخت مغفول مانده یا کمتر بدان پرداخته شده است. وقف و اخلاق رابطه‌ای دوسویه دارند و هر کدام بر نهادینه‌سازی دیگری تاثیر چشم‌گیری دارد. وقف علاوه بر اینکه منشا خدمات فراوانی است همچنین تاثیرات بسزایی بر رشد اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی و نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در جامعه دارد که از این میان می‌توان به تحقق عدالت اجتماعی، ایجاد الفت بین دل‌ها، افزایش روح تعاون و اخوت در مردم، ایجاد فضائل اخلاقی نظیر بخشش، شفقت، همدلی و خیرخواهی در انسان‌ها اشاره کرد. در این مجال اندک، نقش وقف در شکل‌گیری فضائل اخلاقی در جامعه را مد نظر قرار می‌دهم.
وقف به دنبال نگرشی خیرخواهانه و نوع‌دوستانه به دیگری شکل می‌گیرد، و عمل وقف خود تجلی کامل و مظهر بارز آن فضائل است. فضائلی که معنا و پیام‌شان عشق‌ورزی و مهرورزی به دیگران است.
جامعه انسانی منهای فضائل اخلاقی، هویتی به غایت سرد و بی‌روح دارد، که تاب تحمل و زندگی در آن سخت دشوار است. از آن طرف جامعه‌ای که لباس فضائل به تن دارد و همگان خود را بدان‌ها آراسته‌اند، گویی روح معنا و حیات در آن دمیده شده است و مردمان جان تازه‌ای گرفته‌اند. وقف به دنبال نگرشی خیرخواهانه و نوع‌دوستانه به دیگری شکل می‌گیرد، و عمل وقف خود تجلی کامل و مظهر بارز آن فضائل است. فضائلی که معنا و پیام‌شان عشق‌ورزی و مهرورزی به دیگران است. وقف بستری مهیا می‌سازد که این فضائل به منصه ظهور برسند و همگان از آن بهره‌مند شوند. و از آنجا که الگوها و نمونه‌های اخلاقی تاثیر بسزایی در اخلاقی زیستن دارند، دیگران با مشاهده چنین آثاری خود ترغیب شده و تا حد توان همت می‌کنند که خود را به این فضائل بیارایند. به زبان دیگر وقف دمیده شدن روح حیات، معنا و اخلاق به زندگانیست.
جامعه اخلاقی و پویا در گرو همبستگی و همدلی مردم به یکدیگر است. فرهنگ وقف در نهادینه‌سازی این دو فضیلت نقش بسزایی دارد. برخی افراد جامعه که مشکلات مادی و اقتصادی گریبان‌گیر آن‌ها شده و در برابر آن‌ها احساس یأس و عجز می‌کنند، از اینکه می‌بینند کسانی با وقف اموال خویش درصدد یاری رساندن و حل مشکلات هم‌نوع خود هستند، در می‌یابند که نزد دیگران ارزشمند بوده و به دید احترام به آن‌ها می‌نگرند و این مهم خود موجب همبستگی و همدلی و الفت میان اقشار مختلف جامعه می‌شود. با تأمل پیرامون این مسائل می‌توان دریافت که فرهنگ وقف در ایجاد فضائل اخلاقی و احیای جامعه اخلاقی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. شایسته است همگان در راستای نهادینه‌سازی این فرهنگ تمدن ساخت به سهم خود گامی برداشته تا علاوه بر خدمات فراوان وقف، شاهد رشد و تعالی اخلاق حسنه در جامعه خویش باشیم.
