هنجارمندی و گوناگونی دلایل

چکیده

آنچه در این جلسه می خوانید آشنائی با انواع دلایل است که عبارتنداز: هنجاری، انگیزشی و تبیینی. دلایل هنجاری واجد چیزی هستند که به آن قدرت یا توان هنجاری می‌گوییم که به واسطه توان هنجاری فعلی را موجه می کنند؛ یعنی فعل تحت این شرایط و با توجه به این دلایل، فعل صحیحی خواهد بود، اما دلایل انگیزشی دلایلی هستند که شما را به عمل ترغیب می‌کنند، به عمل می‌کشانند و به عمل وادار می‌کنند؛ یعنی همین که به نفع عمل است. آن عمل را انجام می دهد. دلایل انگیزشی نیز دلایلی هستند که به نحو آبجکتیو یک فعلی را حمایت می‌کند. در آخر اینکه دلایلی تبیینی همان دلایل انگیزشی تبیینی هستند. ولی دلایل تبیینی، انگیزشی نیستند.

رابطه دلایل و فلسفه اخلاق

من سال قبل با همین مطلب با موضوع دلایل معرفتی کم و بیش در اینجا بحث کردم؛ آن هم در یک حوزه خیلی خاص. اما صحبت امروز مربوط به بررسی دلایل به معنای اهم آن است که مستقل از اینکه این دلایل، دلایل معرفتی باشند یا practical reasons.

برخی از دوستان سؤال کردند که این گونه بحث‌ها چه ربطی به بحث فلسفه اخلاق دارد. من قبل از اینکه وارد این بحث شوم، اجازه بدهید ابتدا توضیح کلی راجع به مسئله بدهم و بگویم که چرا بحث دلایل مربوط به بحث فلسفه اخلاق است.

شما چیزی را که اسمش Etheic یا Moral pholosopgy می‌گذارید، سه حوزه را در برمی‌گیرد: یک حوزه Ethics Meta است. یک حوزه Norma Ethics است. و دیگری حوزه Apla Ethics است. شما در فرااخلاق بحث از مبنای اخلاق می‌کنید که وقتی می‌گوییم یک چیزی Moral است، منظور چیست. دقیقاً Morality چیست؟ چه زمانی می‌گوییم یک گزاره، گزاره‌ی اخلاقی است؟ آیا می‌توانیم بگوییم که گزاره‌های اخلاقی، گزاره‌هایی هستند که صدق و کذب برمی‌دارند. وقتی از ویژگی‌های اخلاقی صحبت می‌کنیم، آیا این ویژگی‌ها مابه ازایی دارند؟ اگر هستند، چگونه نحوه وجودی‌شان قابل تصور است و خیلی مباحث دیگری که شما در فرااخلاق مطرح می‌کنید و بحث‌های فرااخلاق اساساً بحث‌های اساسی و پایه‌ای هستند. به طور کلی صحبت از این است که Morality چیست، اما در اخلاق هنجاری شما به دنبال این هستید که چارچوب‌هایی را پیدا کنید که مطابق این چارچوب‌های اخلاقی به شما بگویند که چه زمانی یک فعل، اخلاقی قلمداد می‌شود و چه زمانی قلمداد نمی‌شود؛ چه زمانی یک فعلی را باید انجام بدهید یا انجام ندهید؛ چه زمانی یک فعل صحیحی است یا ناصحیح و غلط؛ خوب است یا بد!
درAply Ethics چارچوب‌هایی که در اخلاق هنجاری شناسایی شدند را در موضوعات خاص اپلای می‌کنید؛ مثلاً می‌گویید اگر این چارچوب‌ها، چارچوب‌های باشند که مورد قبول ما هستند؛ مثلاً در یک چارچوب پیامدگرا آیا راجع به موضوع خاصی مثل سقط جنین صحیح است یا صحیح نیست! آیا باید چیزی تحت عنوان حقوق حیوانات قائل باشیم یا نباشیم؟ و خیلی از مباحث دیگری که شما در اپلای اتیکس مطرح می‌کنید.

جایگاه دلیل در نظریه‌های اخلاقی

بحث مربوط به reason بیشتر در اخلاق هنجاری مطرح می‌شود. شما در استدلال‌های اخلاقی می‌خواهید بفهمید آیا یک عملی را انجام بدهید یا ندهید! دراینجا دست به Moral reason می‌زنید. نمونه مشهورش که حتماً قبلا هم شنیدید چیزی است که سارتر از یک دانشجویی که در دوره جنگ جهانی دوم نقل می‌کند. دانشجو به او می‌گوید که من مانده‌ام چکار کنم! آیا باید بمانم و مادر پیرم را که کسی ندارد از او نگهداری کنم یا اینکه ملحق به نهضت مقاومت آزاد فرانسه شوم. سارت در آنجا به تشکیک می‌افتد که اساساً چیزی مثل Moral reason وجود دارد یا نه؟ وی می‌گوید: او نمی‌تواند توسط استدلال اخلاقی این دانشجو به این نتیجه برسد که باید بگوید چکار کند. اینجاست که بحث دلیل مطرح می‌شود.

…