چالش‌های اخلاقی اصلاح ‌نژاد لیبرال و اصل آزادی

چندی پیش زن و شوهری ناشنوا تصمیم گرفتند که کودکی ناشنوا داشته باشند و با این استدلال که «ناشنوایی» شیوه‌ای از زندگی است، درصدد به اشتراک گذاشتن جنبه‌های شگفت‌انگیز جامعۀ ناشنوایان برآمدند، اما پس از آن که خبر تولد پسر ناشنوایشان به نام گاوین در واشنگتن‌پست منتشر شد، محکومیت گسترده‌ای به دنبال داشت و این سؤال مطرح شد که چرا آنها از سر عمد و اختیار به طراحی فرزند معلول اقدام کرده‌اند، در حالی که آنها تنها از حق آزادی باروری خود برای داشتن فرزند مانند خود استفاده کرده بودند. این ماجرا مسئله و چالشی اخلاقی پیش روی اندیشمندان حوزۀ اخلاق گذاشت؛ از سویی آزادی باروری والدین حکم می‌کرد که آنان هر نوع فرزندی را با هر ویژگی‌ای که می‌خواستند، طراحی کنند و از سوی دیگر این تصمیم آنان با وجدان اخلاقی عموم جامعه سازگاری نداشت؛ زیرا که گزینه‌های پیش روی کودک را محدود کرده و حق کودک برای یک زندگی آزاد را نادیده گرفته بودند.

رابرت نوزیک، ایدۀ شگرفی را با توجه به بسترهای موجود مطرح کرد و ایجاد «سوپر مارکت ژنتیکی» را پیشنهاد داد تا این ظرفیت برای پدران و مادران ایجاد شود که بدون تحمیل یک طراحی متمرکز از سوی دولت بتوانند کودکان موردنظر خود را سفارش دهند.

این ماجرا در عصر پیشرفت فزایندۀ فناوری‌های ژنتیکی رخ داده است که گفتمان اصلاح نژاد پس از یک دورۀ تاریخی تلخ و ناگوار، بار دیگر در میان مخالفان و مدافعان آن مطرح شد و فیلسوفان خواستار اصلاحِ نژادیِ لیبرال، یعنی پیشرفت ژنتیکی غیر اجباری و بدون اعمال محدودیت برای آزادی باروری والدین شدند.

سابقه تاریخی اصلاح نژاد بسیار تلخ و تاریک بود، در آلمان نازی، «جنبش اصلاح نژاد» به ابزاری برای نژادپرستی و ارتکاب جنایت‌های بزرگ مانند کشتار افراد ناتوان و کم‌توان ذهنی و معلول تبدیل شد که طی آن پانزده هزار نفر به خاطر معلولیت یا ناتوانی به‌اجبار از جامعه حذف شدند، اما ادعا می‎‌شود که این روند غیراخلاقی در اصلاحِ نژاد جدید که به «اصلاح نژاد لیبرال» معروف شده است، تا حد زیادی اصلاح گردید و دولت‌ها مشی بی‌طرفانه‌ای اتخاذ کردند، نیکلاس آگار¹ از مهم‌ترین مدافعان اصلاح نژاد لیبرال – تمایز اصلاح نژاد لیبرال جدید را همین بی‌طرفی دولت می‌داند. در رویکرد جدید به اصلاح نژاد، ضمن تقبیح توصیۀ دولت به طراحی فرزندان، تأکید شد که خود والدین تصمیم بگیرند که چه فرزندی و با چه ویژگی‌هایی به دنیا آیند. نیکلاس آگار، دوگانه‌ای را مطرح کرده و میان اصلاح نژاد اجباری² و اصلاح نژاد آزادانه³ تمایز قائل می‌شود. مراد او از اصلاح نژاد اجباری ایده‌ای است که طبق آن تنها دولت است که عهده‌دار تعیین زندگی خوب انسانی است در حالی که دولت – در اصلاح نژاد آزادانه – حقی برای انتخاب ندارد و برداشت والدین از زندگی خوب است که تعیین‌کنندۀ ویژگی زندگی خوب انسانی است.

رابرت نوزیک⁴، ایدۀ شگرفی را با توجه به بسترهای موجود مطرح کرد و ایجاد «سوپر مارکت ژنتیکی» را پیشنهاد داد تا این ظرفیت برای پدران و مادران ایجاد شود که بدون تحمیل یک طراحی متمرکز از سوی دولت بتوانند کودکان موردنظر خود را سفارش دهند. بر این اساس، اصلاح نژاد – به سبک جدید – این ظرفیت و شرایط را برای والدین ایجاد و فراهم کرد که کودکانی با ویژگی‌های دلخواه داشته باشند که برای موفقیت در رقابت‌های اجتماعی، انتخاب‌های بیشتری در اختیار دارند. بنابراین، ارزنده‌ترین ره‌آورد اخلاقی که مدافعان اصلاح نژاد لیبرال بر آن تکیه می‌کنند، حل مشکل آزادی افراد است که به شدت در اصلاح نژاد قدیم موردتعرض قرار می‌گرفت.

…